R tursunova, G. Tursunova jahon musiqa tarixi



Download 6,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet82/104
Sana11.01.2022
Hajmi6,12 Mb.
#345999
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   104
Bog'liq
Jahon musiqasi tarixi (R. Tursunova)

1737,  London,  librettochi 
N.Bergani;  “Kserks”-1738,  London,  librettochi
 
N.Minato; 
“ f l e i d a m i y a " ’- l 7 4 1 ,  
London,  librettochi  P.RoIIi.
115
www.ziyouz.com kutubxonasi


ko'rinishda namoyish qilindi. So‘nggi ko'rinishda opera N.F. Xayme 
librettosi nomi bilan nashr yuzini k o id i.7
M a’lum  boiishicha,  N.F.  Xayme  o‘sha  vaqtda  Londonda  ijro 
etilgan  ko‘plab  italiyan  matndagi  operalami  qayta  ishlab,  ulami 
pastichchiolarga  moslab  bergan.  Shunday  qilib,  “Tamerlan”  operasi 
Nikola  Franchesko  Xayme8  iibrettosiga  asoslangan  bo‘lib,  o ‘z 
vaqtida  Yevropa  mamlakatlarini  hayratga  solgan  Anqara  atrofidagi 
1402-yilda  b o iib   o‘tgan  Amir  Temur  va  turk  sultoni  Boyazid 
yildirim I o'rtasidagi jangning asoratlari haqida bayon etadi.
“Tamerlan”  asari  G.F.  Gendelning  ijodini  eng  yuksak,  opera- 
seria andozasidagi namunani tashkil etadi.
Operada o‘rin oigan “ishq-muhabbat” mavzusi operani dramatur- 
gik  rivojlovida  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Aynan  “muhabbat” 
qahramon obrazini transformatsiya etilishida muhim vazifani o ‘taydi.
Operaning  bosh  qahramonlari  -   buyuk,  bahaybat  Amir  Temur 
shahsiga  undan  qolishmaydigan,  gohida  undan  ustun  turgan  jasur 
qahramon -  Boyazid shaxsi taqqoslanadi.
Opera  uch  aktdan  iborat  bo‘lib,  ulaming  har  biri  bir  necha 
sahnalarga boiingan. Operaning “bogianish” rivoji birinchi ko‘rinish- 
dan,  jumladan,  Amir  Temurni  Boyazidga  ozodlik  berishga  tayyor 
degan  istagini  bildirish  bilan  boshlanadi.  Ikki  qahramon  o‘rtasidagi 
ziddiyat  kuchayib,  taqqoslanishi  o‘zini  fojiaviy  yechimini  III  aktda 
topadi. Yakuniy akt butun operaning eng yorqin dramatik nuqtasini aks 
etib, Boyazid vafoti bilan gavdalanadi.  Dramatik kuchining chuqurligi 
bo‘yicha  o ‘z  vaqtida  mazkur  opera  Romen  Rollan  tomonidan  “katta 
musiqiy drama” deb izohlangani bejiz emas, albatta.
Opera librettosi tarixiy sujetga asoslangan. F. Gassparin operasi 
kabi  mazkur  operaning  musiqiy  dramaturgiyasini  maqsadi  ikki 
shaxsni  bir-biriga taqqoslashga qaratilgan.  Zero,  ulami  birlashtirgan
7Opera Angliyada 4-5-noyabrda o'tkaziladigan  an’anaviy N.  Rouening “Tamerlan”  teatr kecha- 
laridan bir necha yil oldin sahnalashtirildi.
’Nikola  Fran ch esk o   X aym e  (6.08.1678.  R im -31.07.1729)  -   italyan  kompozitori,  shoir,  lib- 
rettochi, teatr menedjeri.  Kardinal Petro Ottoboni tomonidan  Rimdagi “Romana” seminariyasida 
violonchel  o'qituvchisi  qilib  taklif etilgan  (1964-1700).  1701-yili  Londonga  ko‘chib  kelgan  va 
asosan  mohir  ijrochi  sifatida  musiqa  ixlosmandlariga  tanilgan.  M a’Iumki,  N.  K.  Xayme  o'sha 
vaqtda Londonda ijro etilgan ko'plab italyancha operalami qayta ishlab, pastichchiolarga moslab 
bergan.  1722-1728-yilga  qadar,  olti  mavsum  davomida  Londonda  Qirol  Konservatoriyasining 
bosh kotibi bo'lgan. U Gendel Bononchini, Ariosti kabi kompozitorlar uchun qator opera asarlarini 
qayta moslab bergan.
www.ziyouz.com kutubxonasi


“ishq-muhabbat”  rishtasi,  o‘z  navbatida,  ulami  turli  qarama-qarshi 
turgan toifalarga, ijobiy va salbiy qahramonlarga ajratib qo‘yadi.
Shu bilan birga, aynan “ishq-muhabbat” rishtasi musiqiy drama- 
turgiyasini  ilg‘or rivojlantiruvchi  omiliga  aylanadi:  Boyazid  Asteriya 
qizini -  otash,  otalik mehri  bilan  sevadi; Andronikos va Asteriya bir- 
biriga ko‘ngil qo‘ygan; Turkiya knyaginyasi Iren Amir Temumi sevadi, 
u esa, o‘z navbatida, Asteriyaga ko‘ngil qo‘ygan.
Operaning  dramaturgik  rivoji,  o‘z  navbatida,  musiqiy  drama- 
turgik tuzilish tartibini belgilab berdi. “Temur” operasida opera-seria 
an’anasining  shartlari  deyarli  saqlanib  qolgan.  Xususan,  rechi- 
tativlarga (“secco”, “accompagitato”) operaning harakat va voqelikni
ko‘rsatish  yuklangan  boisa-da,  ari- 
yalarga  -   emotsional  hissiyot  doira- 
sini aks etishi moijallangan.
Yagona  xor  sahnasi  operani 
yakunida kelib, shunchaki, qahramon- 
lami
  umiimiy  an’anaviy  sahnasiga 
aylanib  qolmay,  balki  butun  drama- 
ning  bosh  va  yakuniy xulosasini  chi- 
qarishga qaratilgan: “Yangi kun keldi. 
U g‘olib!” .
Kompozitor  opera-seria  an’ana- 
sidan  kelgan  xilma-xil  nomerlarning 
tartibini  buzmay,  saqlagan  holda, 
ularga yangicha yondashib,  dramatizatsiya borasida (rechitativlar va 
ariya tartibida) yangi rivojlov y o iin i qoilaydi (III akt).
M a’lumki, opera G.F.  Gendel tomonidan italyan tilida yozilgan 
b o iib ,  1925-yili Xerman Rott tomonidan nemis tiliga tarjima qilinib, 
umumiy  musiqiy  dramaturgiya  tizimini  saqlagan  hoida,  birmuncha 
qisqartirilgan  shaklda qayta nashr etilgan.9 Mazkur operaning klavir 
nashri,  ishimizning tahlil asariga asos boMdi,
G.F.  Gendelning  asari  1985-yili  Berlinda,  so‘ng  Gendel  ta- 
valludining  300  yilligida  (2001)  Germaniyaning  Xalle  shahrida 
bo‘iib o'tgan an’anaviy Gendel  festivalida sahnalashtirilgan. Demak,
l)  Operani  zamonamizdagi  ilk  tiklanishi  A.  R adolf va  X.  Rott  tomonidan  1924-yil  7-scntabrda 
Karlsrue  shahrida  sahnalashtirilgan  b o is a ,  iintaniyada  E.  Lyuis  tomonidan  1962-yil  21-martda 
Birmingemda taqdim etilgan.
117
www.ziyouz.com kutubxonasi


bizning  tariximiz  bilan  bevosita  bog‘liq  buyuk  kompozitorlarning 
opera-seria  andozasidagi  jozibali  asarlarini  0 ‘zbekistonda  ham 
baholi-qudrat o ‘rganib, teran tahlil etish nihoyatda muhimdir.

Download 6,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish