R. T. Adilchaev Berdaq atindagi

M 
muddetli ki-editlerge aylandiradi. Sonday-aq, kreditler 
kommerciyahq shartlerinde yaki joqan bazar procent stavkasi 
boyinsha 10-25 jil muddetke apiwayi jamgannalardan da beriledi. 
Aziya Rawajlaniw Banki tomendegi talaplarga juwap beriw 
arqah joybarlardi qarji menen tamiyinleydi: 
1. Finanshq bekkemiigi ham texnikabq ormlaniwi, 
ekonomikaliq turaqligi joqan bolgan joybarlar. 
2. Joybardi amelge asmw mamlekettin keleshekte 
rawajlaniwma tasir korsetiwi. 
3. Qanzdar mamlekettin qosimsha sirtqi qanzga xizmet 
korsetiwge beyimligi. 
4. Onimdarhqti asiriw ushm jana texnologiyalardi engiziw. 
5. Qosimsha jana is onnlarm sholkemlestiriw. 
Aziya Rawajlaniw Bankine agzahq BMSHtm ekonomikaliq 
ham socialhq maseleler boymsha Aziya-Tmish Okean Komissiyasi 
agzalarma, sonday-aq, basqa regionlar rawajlangan mamleketleri 
ham BMSHga jane onin qandayda bir basqa arnawli agentliklerine 
agza mamleketler ushm erkin esaplanadi. 
Aziya Rawajlaniw Bankinin tiykargi waziypalan 
tomendegilerden ibarat: 
- Aziya mamleketleri ekonomikaliq rawajlaniwma ham 
sherikligine komeklesiw; 
- mamleket ham jeke fondlardan kapital qoyilmalardm osiwin 
tamiyinlew; 
- aymaqhq sawdanm rawajlaniwma ahp keliwshi 
ekonomikaliq joybarlardi tartipke sahwda qatnasiw; 
- sirtqi dereklerden fmanslastmlatugin joybarlardi tayarlaw 
ham onnlawga texnikahq jardem beriw; 
- agza mamleketlerdin sirtqi sawdasina ham ekonomikaliq 
rawajlaniwma jardem beriw. 
ARB ustavma qaray Bank sistemasina bir neshe amawh fondlar 
kiredi: 
- Jenillikli shartlerde uzaq muddetli kreditlew arnawli fondi; 
- Aziya rawajlaniw fondi; 
- Texnikahq jardemi arnawli fondi. 
Bank operaeiyalari eki tiykargi derekten: apiwayi kapital 
qarjilan ham arnawli qarjilardan finanslastinladi. 
85 

---

Apiwayi kapital qarjilan Aziya Rawajlaniw Bankine agza 
mamleketlerdin kapital uleslerinin tolewlerinen ham 
investiciyalardan keletugin daramat esabman qaliplesedi. 
Arnawli qarjilar agza rawajlangan mamleketler tolemleri, 
arnawli fondlar, ssudalar ham investiciyalardan daramatlar, 
sonday-aq, Aziya Rawajlaniw Banki kenesi arnawli qararma 
muwapiq apiwayi kapital qarjilann otkiziw summalan korinisinde 
duziiedi. 
Aziya Rawajlaniw Banki Arnawli qarjilan ulken bolmagan ham 
kambagal agza mamleketlerdin mutajliklerin qanaatlandmw 
maqsetinde jenillikli ssudalar shaqapshalarm duzgen. 
Aziya Rawajlaniw Banki barliq sharayatlar boymsha puxta 
analiz otkizgennen keyin kredit beredi. Bui jagday, bank rezervleri 
ham likvidligin saqlawga, sap daramatti turaqli asinwga, 
qanzdarlardm kreditke qabiletligi monitorgin otkiziwge 
mumkinshilik jaratadi. 
Tirek sozler ham terminler 
Finanshq globallasiw, valyuta, kredit, SDR, byudjet deficiti, 
«stend-bay» kreditlew mexanizmi, keneyttirilgen kreditlew 
mexanizmi 
Takirarlaw ushin sorawlar: 
1. Xahq arahq finans sholkemleri qanday funkciyalardi 
ormlaydi? 
2. Xahq arahq finans sholkemleri payda bohwma qaysi 
faktorlar sebep bolgan? 
3. Xahq arahq finans sholkemleri xizmetinin tiykargi 
maqsetleri nelerden ibarat? 
4. Xahq arahq valyuta fondi xizmetinin tiykargi bagdarlarm 
anlatm? 
5. XVFtin kreditlew dasturleri qanday kategoriyalarga 
ajiratiladi? 
6. Jahan bankinin tiykargi maqseti ham funkciyalarin anlatm? 
7. Jahan banki toparma qaysi sholkemler kiredi? 
8. Regionalhq valyuta-kredit sholkemleri juzege keliwinin 
tiykargi sebepleri nelerden ibarat? 
H6 
9. Xahq arahq esap-sanaqlar bankinin tiykargi maqseti ham 
waziypalarm aytip berin? 
10. Aziya Rawajlaniw Bankinin tiykargi waziypaian nelerden 
ibarat? 
Test sorawlari 
1. Xahq arahq valyuta fondmm tiykargi maqseti 
A) mamleketlerde valyuta-kredit qatnasiqlarm engiziw ham 
oni qollap-quwatlaw jane rnrli maqsetlerde kreditler beriw menen 
shugillaniwshi mamleketler arahq sholkemler. 
B) agza mamleketler ortasinda valyuta-kredit qatnasiqlarm 
tartipke sahw ham olarga tolew balansmm jetispewshiligi menen 
baylamsh valyutahq qiymshihqlar payitmda shet el valyutasmda 
qisqa ham orta muddetli kreditler beriw joh menen finanshq 
jardem korsetiw ushin bagdarlangan mamleketler arahq 
sholkemler. 
C) agza mamleketler ekonomikasm turaqlastmw jane olarda 
islep shiganwdi rawajlandmw maqsetinde uzaq ham qisqa 
muddetli kreditler beriw ushin sholkemlestirilgen xahq arahq 
sholkemler. 
D) agza mamleketlerdegi kommerciyaliq banklerinde valyuta 
qatnasiqlarm engiziw ham olardi tartipke sahw jane valyuta 
qatnasiqlarmdagi bar mashqalalardi saplastinw maqsetinde 
kreditler beriwge bagdarlangan mamleketler arahq sholkemler. 
2. XVF qashan ham qay jerde sholkemlestirildi? 
A) 1948-jil 27-dekabr, BMSHtm valyuta-fmans maseleleri 
boymsha Bretton - Vudstagi konferenciyasinda. 
B) 1945-jil 27-dekabr, BMSHtm valyuta-fmans maseleleri 
boymsha Parijdegi konferenciyasinda. 
C) 1945-jil 27-dekabr, BMSHtm valyuta-fmans maseleleri 
boymsha Bretton - Vudstagi konferenciyasinda. 
D) 1945-jil 27-dekabr, BMSHtin valyuta-fmans maseleleri 
boymsha Genuyadagi konferenciyasinda. 
3. Jahan Bankinin tiykargi maqseti -
A) rawajlamp atirgan mamleketlerge kredit ajiratiw joh menen 
islep shiganwdi turaqlastinw bohp esaplanadi. 
87 

---

B) rawajlanip atirgan mamleketlerdegi kommerciyahq bankleri 
xizmetin tartipke sahw bohp esaplanadi. 
C) ekonomikahq osiw dawirin bastan keshirip atirgan 
rawajlanip atirgan mamleketlerdi kreditlew joli menen kambagailiq 
darejesin paseyttiriw bohp esaplanadi. 
D) ekonomikahq osiw dawirin bastan keshirip atirgan 
rawajlanip atirgan mamleketlerde bank-fmans sistemasm 
turaqlastmw jane oni tartipke sahw bohp esaplanadi.