R. T. Adilchaev Berdaq atindagi



Download 0,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/37
Sana29.11.2022
Hajmi0,86 Mb.
#874614
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37
Bog'liq
Xaliqaraliq finans qatnasiqlari

Tirek sozler ham terminler 
Globallasiw, internacionaliasiw, nou-xau, xahq arahq miynet 
boliniwi, xahq arahq sawda, xahq arahq migraciya. 
Takirarlaw ushm sorawlar: 
1. Globallasiw tusiniginn mazmunm anlatin. 
2. Globallasiw processinin tiykargi derekleri nelerden ibarat? 
3. Globallasiw processi rav/ajlamwina qanday faktorlar tasir 
korsetedi? 
4. Jahan ekonomikasi globallasiwmin basqishiann ahlatih. 
5. Globallasiw processinin unamli ham unamsiz tarepleri ne-
lerden ibarat? 
31 


6. Jahan ekonomikasimn globallasiw darejesin qanday 
korsetkishler jardeminde anlatiw mumkin? 
Test sorawlan 
1. J a h a n ekonomikasimn globallasiwi - ... 
A) barhq mamleketler tarepinen milliy ekonomikani qorgawga 
qaratilgan jumislarm kusheyttiriliwin anlatadi. 
B) dunya maydaninm birden bir aymaqqa aylaniwm anlatadi 
ham bunda tovar ham xizmetler, kapital, informaciyahqlar 
agiminin erkin hareketi juzege keledi. 
C) tek gana milliy ekonomika shenberindegi finanshq 
qatnasiqlardi ahlatrwshi tusinik bohp esaplanadi. 
D) jahan koleminde tovarlar, xizmetler ham kapital hareketinin 
erkinligin shegaralawga qaratilgan ilajlar sistemasm anlatadi. 
2. Jahan ekonomikasimn globallasiw darejesin qanday 
korsetkishler jardeminde anlatiw mumkin? 
A) karxanalardagi finanshq korsetkishlernifi ozgeris dinamikasi 
arqali. 
B) xahq arahq tovarlar ham xizmetler islep shiganw kolemi, 
tuwridan tuwri shet el investiciyalar kolemi, kapitaldm xahq arahq 
oraylasiwi kolemi, xahq arahq fond bazarlan kolemi, energetika 
resurslarm islep shiganw kolemi ham dinamikasi arqali. 
C) xahq arahq tovarlar ham xizmetler islep shiganw kolemi, 
tuwridan tuwri shet el investiciyalar kolemi, kapitaldm xahq arahq 
oraylasiwi kolemi, xahq arahq fond bazarlan kolemi, valyuta 
bazarlan kolemi ham dinamikasi arqali. 
D) mamleketlerdegi kommerciyahq bankleri kapitah kolemi 
ham dinamikasi arqali. 
3. Jahan ekonomikasi globallasiwmm basqishlan qaysi 
qatarda tuwri korsetilgen? 
A) I basqish - 1870-1920-jillar, II basqish - 1920-1970-jillar, 
III basqish - 1970-jildan hazirgi dawirine shekem 
B) I basqish - 1910-1920-jillar, II basqish - 1925—1975-jillar, 
III basqish - 1975-jildan hazirgi dawirine shekem 
C) I basqish - 1890-1920-jillar, II basqish - 1945-1970-jillar, 
III basqish - 1970-jildan hazirgi dawirine shekem 
32 
D) I basqish - 1890-1920-jillar, II basqish - 1945-1960-jillar, 
III basqish - 1960-1975-jillar, IY basqish - 1975-jildan hazirgi 
dawirine shekem 
4. Globallasiw processinde rawajlandinwsm tiykargi 
faktorlar qaysi qatarda toliq ham tuwri keltirilgen? 
A) islep shiganw, ilim-texnika ham texnologiyahq faktorlar, 
sawda faktorlar 
B) islep shiganw, ilim-texnika ham texnologiyahq faktorlar, 
sholkemlik faktorlar, ekonomikahq faktorlar, informaciyahq 
faktorlan 
C) islep shiganw, ekonomikahq faktorlan, informaciyahq 
faktorlan, ishki faktorlar 
D) sirtqi faktorlar, sawda faktorlar, investiciyahq faktorlar, 
tikkeley ham janapay faktorlar 
5. Makroekonomikahq darejedegi globallasiw - ... 
A) mamleketler ham integraciyahq birlespelerdiii 
ekonomikaliq aktivligin asinp, sawda ham investiciya 
qatnasiqlarmdagi tosqmhqlardi qaplastugan jagdayda erkin sawda 
onnlarm sholkemlestiriw tiykarmda juzege keledi 
B) mamleketler ham integraciyahq birlespelerdin 
ekonomikahq xizmetin paseytip, sawda ham investiciya 
qatnasiqlarmdagi tosqmhqlardi juzege keltiriw tiykarmda payda 
boladi. 
C) milliy ekonomikalardni ishki xojahq qatnasiqlarmda payda 
boladi. 
D) xahq arahq sholkemlestiriw iskerligin kusheyttirip, olardih 
jahan xojahgin qadagalaw funkciyasmda payda boladi. 
33 


3-bap. JAHAN FINANSLIQ-EKONOMIKALIQ KRIZISI 
3.1. Ekonomikahq cikl hareketi ham finansliq krizis: mazmuni 
ham qasiyetleri 
3.2. Xaliq arahq fmans bazarmda krizisler juzege keliw 
faktorlan ham koncepsiyalan 
3.3. Jahan finansliq-ekonomikaliq krizisi juzege keliwinin 
tiykargi sebepleri 
3.1. Ekonomikahq cikl hareketi ham Onanshq krizis: 
mazmuni ham qasiyetleri 
Finansliq krizis - ekonomikanm bir bolegi bolgan fmans 
sistemasmda spekulyativ yaki sap rnonetar faktorlar tasirinde 
krizistin juzege keiiwin anlatip, fmans sistemasin jahadan 
reformalaw zararligin asirsa, ekonomikahq krizis putkil 
ekonomikan» izden shigargan, sonhqtan oni qayta tiklew, 
modernizaciyalawdi payda qiladi. Bunnan kelip shigrp, 
ekonomikahq krizis finansliq kriziske sahstirmah kolemi ham 
unamsiz tasiri tarepinen bir qansha qawipli boladi. 
Zamanagoy ekonomika paninde ekonomikaliq cikllerdin 
koplegen turleri korilip otilse de, elege shekem birden bir 
sheshimge keltirilmegen. Solay bolsa da, ekonomikahq 
adebiyatlarda ekonomikaliq cikllerdin tomendegi tort turi ken 
tarqalgan: 
- Kitchin cikli (tovar zapaslan cikli, uzmhgi 2-4 jil); 
- Jugler cikli (biznes cikli, uzmhgi 7-12 jil); 
- Kuznec cikli (qunhs cikli, uzmhgi 16-25 jil); 
- Kondratev cikli (uzm cikller, uzmhgi 40-60 jil). Kitchin cikli 
korporaciyalar tovar materialliq zapaslarmm bazardagi talap ham 
usinis ozgeriwine saykes turde terbelisi natiyjesinde juzege kelse, 
Jugler cikli daslep sanaattagi tiykargi kapital amortizaciyasi 
muddetleri menen beigilenedi. Kuznec ciklinin juzege keliwinde 
qunhs, tuwiliw ham migraciya, yagniy demografiyahq faktorlar 
ahmiyetli orm tutadi. 
Kondratev cikli tiykarmda jatiwshi kapitaldm jiynahw, 
oraylasiw, boliniw ham qadirsizleniw mexanizmi bazar 
34 
ekonomikasi rawajlamwmin ahmiyetli fakton esaplamp, cikldin 
paseyiw tolqminan koteriliw tolqimna otiwi ham, 6z nawbetinde, 
jaha cikldin koteriliw fazasma otiwin tamiyinlewge xizmet qiladi. 
Ekonomikahq cikldin tiykargi fazalan koteriliw, krizis, 
depressiya ham j one listen ibarat. 
Cikllik terbelislerde izleniw obyekti sipatmda uyrengen qatar 
ekonomist ahmlar cikllerdin juzege keliwine sebep bohwshi 
faktorlar sipatmda ten salmaqliq modelleri tiykarmda jatqan 
faktorlardi ajiratip korsetedi (3.1-kestege qaran). 
3.1-keste 
Ekonomikadagi ten salmaqliq ham terbelis processlerin 
Faktorlar 
Islep shiganw 
faktorlan 
Talap ham 
usmis 
Pui, kredit 
rnvestitsiyalar 
ham jamgarma 
sarakterlewshi tiykargi i 
Korsetkish-
ler 
Onim (Y); 
Qarejetler (S) 
Talap (X); 
Usmis (Y) 
Barhq 
tolemler 
summasi 
(MV); Barhq 
tovarlar 
bahalan sum-
masi (PQ); 
Investi tsiyaSar 
(T); Jamgarma 
(S); 
Ekonomi-
kahq osiw 
Y>C 
X>Y 
MV>PQ 
I>C 
aktorlar 
Ekonomi-
kahq ten 
salmaqliq 
Y=C 
X=Y 
MV=PQ 
I=C 
Ekonomi-
kahq krizis 
YXMV< PQ 
KS 
35 


Isbilermenlerdm 
kutiwleri 
Konyunktura 
jagdayi 
bansmdagi 
magliwmat 
Konyunk-
tura 
bansmdagi 
toliq 
magliwmat 
Bazar 
ten 
salmaqligi 
bansmdagi 
magliwmat 
Konyunktura 
bansmdagi 
maghwmattin 
jeterli 
emesligi 
Finanshq krizis sistemali turde fmans bazarian, fmans sekton 
sholkemleri, pul aylanisi ham kredit, xaliq araiiq finans, mamleket, 
municipal ham korporativ fmansti qamtip ahwshi krizis bohp, 
mamlekettegi ekonomikahq aktivlik ham xahqtin turmis darejesine 
unamsiz tasir korsetedi. Gnin fmans sekton ham fmans 
bazarlarmda juzege keliwi procent stavkasmm artiwi, bank ham 
banklik emes sholkemler tolem qabiletinin paseyiwi, mashqalah 
aktivler salmaginin artiwi, ekonomika ham uy xojahqlarma 
beriietugm kreditler koleminin qisqanwi, bankrothqtm shinjirli 
baylamwi, qimbat bahah qagazlar bazanmn ken kolemli paseyiwi, 
tolem sistemasmm kriziske ushirawi, tolernsizdin koleminin artiwi, 
osiwshi qimbat bahah qagazlar bazarmda iri kolemdegi ziyanlardin 
juzege keliwi, fmans bazan ham finans sholkemleri likvidliginin 
tusip ketiwi, domino effekti arqah bolsa bank qarjilarmm payda 
bohwi siyaqli aqibetlerge ahp keledi. 
Xaliq arahq finans tarawmda finanshq krizistin juz beriwi 
milliy valyuta almasiw kursimh tartipke sahp bolmas darejede 
paseyiwi, mamleketten kapitaldin ken kolemde shigip ketiwi, 
mamleket ham korninerciyahq sholkemleri sirtqi qanzi ham olar 
boymsha muddeti otken qanzdarhq koleminin artiwi, sistemali 
risktin xaliq arahq bazarlar ham basqa mamleketier fmans 
bazarlarma koshiwine sebep boladi. 
Pul qatnasiqlan tarawmda finanshq krizis bahalardin keskin 
turinde koteriliwi ham onm turaqh inflyaciyaga aylamwi, milliy 
valyutadan qashqan ham mamleket ishkerisinde sirt el rezerv 
valyutalardan paydalaniw koleminin artiwi («doliarlasiw» processi 
ham «dollar fetishizmi»nin artiwi) siyaqli unamsiz aqibetlerge ahp 
keledi. 
Sonday-aq, finanshq krizis mamleket fmansi tarawmda 
mamleket altm-valyuta zapaslan ham mamleket turaqlastinw 
36 
fondlan qarjilan koleminin keskin kemeyiwi, mamleket byudjeti 
deficitinin payda bohwi yaki deficit koleminin sezilerli darejede 
artiwi, sahqlar jiynahwinin paseyiwi, mamleket ishki qanzmin 
artiwina sebep boladi. 
Finans bazanmn bir segmentinde juzege kelgen sistemali 
riskier (jeke jagdaydagi krizis) onm basqa segmentlerine tarqalar 
eken, sistemali risk mexanizmi arqah putkil finans-kredit 
sistemasm kriziske baslaydi. 
Jeke jagdaydagi krizisierge tomendegiler tiyisli: 
1. Qimbat bahah qagazlar bazarmdagi krizis - qimbat bahah 
qagazlar bahasmm keskin paseyiwi, bazar likvidliginin tusip 
ketiwi, procent stavkalarmm birden artiwi menen juz berip, krizis 
processierinin jane de terenlesip, ken kolemdegi finanshq kriziske 
aylamwma sharayat jaratadi. Usi krizis «sabin kobikleri», qimbat 
bahah qagazlar bahasmm osiwi yaki paseyiwine qaratilgan 
spekulyativ oymlar menen baylanish bohwi mumkin. Bunday 
turdegi krizisler, adette, bazaliq ham osiwshi (derevativler) finans 
instrumentleri bazarlarma parallel turde amelge asinlgan 
spekulyativ hujimler natiyjesinde juzege keledi; 
2. Qariz minnetlemeler menen baylanish krizisler - finanshq 
krizislerdin daslepki sebeplerinen biri bohp, iri qariz ahwshilar 
topan, tiykarman, mamleket (eger xaliq arahq qariz krizisi bolsa) 
yaki iri kommerciyahq ham investiciya bankleri algan qarizlan 
boymsha tolemlerdi amelge asinw mumkinshiligine iye bolmay 
qaladi ham olarda defoltqa jeteklewshi iri mugdardagi ziyanlar 
qaliplesedi. Iri xaliq arahq qanzdarhq krizisi XX asirdin 80-
jillarmda juz bergen bohp, qatar rawajlanip atirgan mamleketier 
joqan daramath sanaat marnleketlerinen tartilgan qarizlan boymsha 
tolemlerdi amelge asira almay qalgan edi; 
3. Valyuta krizisleri, finans bazanmn basqa segmentlerinde 
krizis jagdaylarmm kobeyiwin tamiyinlep, bir valyutanin basqa 
valyutaga sahstirrnah almasiw kursinin keskin ozgeriwi xaliq arahq 
finans ham ishki ekonomikadagi ekonomikahq paydalar 
sistemasmm sezilerli darejede qayta duziliwine, tolem balansi 
mashqalalannin juzege keiiwine ahp keledi; 
4. Bank krizisleri, domino effektine tiykarlangan bank sekton 
krizisleri bohp, qatar bankierde mashqalah aktivlerdin jamleniwi 
37 


ham olar tolem qabiletinin paseyip ketiwi bank qaweterge, 
amanatlardm keii kolemde bank sistemasman qaytanp alimwina, 
bankler araliq kreditler koleminin keskin kemeyiwine sebep boladi 
ham banklerge salistirmah iseniirinin paseyiwi negizinde bankler 
tarepinen tolemler koleminin qisqariwina, natiyjede, tolem 
sistemasi jane finans bazari krizisine alip keledi; 
5. Likvidlik krizisi, likvidlik riskinin artiwi, finanshq 
jagdaydm jamanlasiwi menen baylamsli turde tolemlerdi amelge 
asiriw imkaniyatm qisqa waqit ishinde jogahwin anlatrp, 
makroekonomikaliq darejede tolem sistemasmdagi qitshihq, omn 
tiykarm sholkemlestiriwshi banklerde likvidliktin keskin paseyiwi, 
xaliq xojahgmdagi esap-sanaqlar uzliksizligin tamiyinlew ushm 
ekonomikada pul qarjilarmm sezilerli darejede jetispewshiligi 
esaplanadi. 
Finanshq krizis, adette, bazar ekonomikasi jagdaymdagi 
mamleketlerde (emerging markets) tomendegi parametrler menen 
klassifikaciyalanadi: 
- akciyalar bazari kapitallasiwmin 20% dan artiqqa paseyiwi; 
- obligaciyalar koleminin bazar qum boymsha ishki ham sirtqi 
bazarlarda 15% dan artiqqa qisqanwi; 
- bazar procent stavkasmm 20% dan artiqqa artiwi; 
- jillik inflyaciya qaddinin 20% dan artiqqa osiwi; 
- shet elge shigip ketetugm kapital mugdarmin 30% dan 
artiqqa kobeyiwi; 
- milliy valynta almasiw kursimn 15% dan artiqqa paseyiwi; 
- Orayliq bank altm-valyuta zapaslarmm 20% dan artiqqa 
kemeyiwi; 
- bank sekton depozit bazasmm 10% dan artiqqa kemeyiwi; 
- ishki kreditler koleminin 10% dan artiqqa qisqanwi. 
Rawajlamp atirgan mamleketlerge finanshq krizistin tez qaddilerde 
tarqahwmm ahmiyetli sebeplerinen biri sonda, qandayda bir 
rawajlamp atirgan mamlekettin krizisge ushirawi shmjirli reakciya 
arqah investorlardi sol mamleketke uqsagan (risk darejesi sonday 
bolgan) mamleketlerdin qimbat bahah qagazlarman waz keshiwine 
majburleydi. 
38 
3.2. Xahq arahq finans bazarmda krizisler juzege keliw 
faktorlan ham koncepsiyalan 
Hazirgi kunde xaliq arahq finans bazarmdagi kxizislerdin 
juzege keliwi ham olardi saplastinw bansmda bir qatar 
koncepsiyalar duzilgen. 
Finanshq «kobik»ler koncepsiyasi. Adette «kobik» haqqmda 
soz barganda, belgili aktivtin bazar bahasi omn fundamental 
bahasman keskin artip ketiwi tusiniledi. Aktivtin fundamental 
bahasi bolsa, usi aktiv keltiretugm barliq daramatlardm agimdagi 
bahasi bohp esaplanadi. 
Ekonomikahq adepiyatlarda finanshq «kobikler teoriyasinda 
bazardm «korinbes qol» arqah 6zin-6zi basqanwi ham 
psixologiyahq faktorlar arqah krizistin kelip shigivvma 6z aldma 
itibar beriledi. Finans tarawmda investorlardin tiykarlanbagan 
paydam kutiwleri «kobik»lerdin qaliplesiwine alip keledi ham bul, 
6z nawbetinde, usi tarawds kriziske tayarlawshi mexanizm bohp 
xizmet qiladi. 
Kapitaldm haqiyqatta artiwi payda esabman boladi, bul bolsa 
akciyalardin bazardagi qolayhgm asiradi. f3azar qatnasiwshilan 
bahalar koteriliwine finanshq operaciyalardi amelge asiradi, 
natiyjede kapital jane de kobeyedi, bul process qayta-qayta 
takirarlana beredi ham natiyjede finanshq «kobik»ler payda boladi. 
Finanshq «kobik»lerdi tohgmsha amqlaw ushm zamanagoy 
qimbat bahali qagazlar bazarmdagi talap ham usmisqa tasir etiwshi 
barliq faktorlar esapqa aliniwi kerek. 
«Tamiyinlenbegen dollarlar» koncepsiyasi. Bul koncepsiyanm 
mazmuni AQSHtm jahande iri qarizdar mamleketke aylaniwi 
menen baylamsli. Sol payitta, putkil dunya mamleketlerinin tolem 
balansindagi muwapiqsizhqlar, eksport tovarlan basekige 
shidamhgin saqlap tunw ushm sirt el valyuta zapaslarm jamganw 
sharalan da sebep bolgan. Usi zapaslar, 6z nawbetinde, AQSH 
qaznashihq obligaciyalan ham basqa qimbat bahah qagazlar.ma 
investiciya qilmdi. 
Koncepsiyaga muwapiq, ozinde AQSH dollanndagi aktivlerdi 
iri kolemde saqlawshi mamleketler belgili bir sebeplerge qaray 
olardi ahwdi toqtatiwi aqibetinde xahq arahq finans sistemasmda 
ken kolemli krizis hawij ahwi mumkin. 
39 


XX asrdin 70-jillanna kelip Bretton-Vuds valyuta sistemasi 
biykar qilmgarman son, valyutalar dereyativleri menen birge 
ozlerinin altm tiykarman ham tamiynatman uzilip qaldi. 
Monetaristlik pikirler (M.Fridmen ham b.) tiykannda korilgen 
Yamayka valyuta sistemasi finans ormlarma puldi basiw 
uskenesinen maksimal darejede paydalaniw, valyuta derevativleri, 
elektron pullardi sholkemlestiriw, jasalma kapital esabman iri 
mugdardagi tamiyinlenbegen dollarlardi ham AQSH qazna 
mirmctlemelerin jahan finans sistemaga kiritiw imkaniyatm berdi. 
Natiyjede jahan finans sistemasmda qagaz piramidasi, «finansliq 
kobik», yagniy «tamiyinlenbegen dollarlar» qaliplesti. 6z-6zinen 
finans sekton ham ekonomikanm real sekton ortasmdagi ten 
salmaqhq buzildi, yagniy uzilis juz berdi. 
«Erkin bazar ekonomikasi krizisi» koncepsiyasi. Usi 
koncepsiyamn tiykannda erkin bazar ekonomikasimn 6zin-6zi 
natiyjeli tartipke salmawligi, mamleket tarepinen tartipke sahwdin 
jeterlishe emesligi siyaqli pikirler jatadi. Demek, bul koncepsiyani 
qollap-quwatlawshilar finansliq erkinlestiriw, erkin bazar 
ekonomikasm sin astina aladi. 
Belgili, Ulh Depressiya dawirinde (1929-1933) bazar 
ekonomikasi 6zin-6zi natiyjeli tartipke sahwdi amelge asira almadi. 
Dj.Keyns klassikahq teoriya qarsi bolgan tomendegi eki jagdaydi 
tiykarlawga muwapiq boldi. Birinshi, ekonomika waqtimn qalegen 
momentinde basekili ten salmaqhqta bolmaydi, yagniy «korinbes 
qol» 6z jumism islemeydi. Ekinshiden, ekonomikanm qaysi 
darejede boliwm jalpi talap belgileydi. Dj.Keyns pikirinshe, 
mamlekettih jalpi ishki onim tutiniwshilar, investorlar ham 
hukimettin tovarlar ham xizmetler satip aliwga qanshelli tayar 
ekenligi menen belgilenedi.

Monetarizm wakilleri krizisti pul qasiyetine iye bolgan sebepler 
menen tusindiredi. Krizistin monetaristlik koncepsiyasi tiykannda 
puldin mugdarhq teoriyasi jatadi. Monetaristlerdin pikirinshe, 
mamlekettegi pul usinisi ustinen mamleketlik qadagalawdi 
tamiyinlew baha turaqhgi ham ekonomikanm osiw qaddilerin 
saqlap qahwdm tiykan bolip xizmet qiladi. 
4
Keynes, J. M. The Theory о f Employment, Interest, and Money (New York: 
Harcourt, 1936). p.-37.43 
40 
Ekonomikadagi cikllik terbelisler koncepsiyasi. Kopshilik 
ekonomistler ekonomikanm cikllik xarakterge iye ekenligin 
krizisler juzege keliwinin tiykargi sebebi sipatmda korsetedi. 
Haqiyqattanda, ekonomika turaqh ozgerip, terbelip turadi. 
Maselen, jaz juda issi kelse, muz qaymaqqa bolgan talap artadi 
ham onih islep shiganw kolemi kobeyedi. Biraq bul terbelisti 
biznes cikli sipatmda korip bolmaydi. Sebebi bul bir sanaat 
tarmagmdagi qisqa muddetli osiw esaplanadi. Eger adamlar muz 
qaymaq ushm kop pul sanplasa, olardin sayaman satip aliwga 
sanplaytugin pullari kemeyedi. Basqasha aytqanda, muz qaymaq 
islep shiganw kolemi joqanlasa, sayaman islep shiganw sanaatida 
paseyiw baqlanadi. Baha mexanizmi bolsa olardin qaytadan ten 
salmaqhgm tamiyinleydi. Biraq, om qaytadan ten salmaqhqqa 
keliwi ushm belgili muddet kerek boladi. 
Finansliq krizisti juzege keltiriwshi faktorlar. Spekulyativ 
kapital finansliq aktivler bahasmdagi terbelisler esabman daramat 
aliw ushm payda bolip, ol ozinde joqan likvidli qisqa muddetli 
qoyilma, bazardagi ortasha daramatlarga sahstirmah joqan 
daramatli, riskligi joqan bolgan investiciya siyaqli qasiyetlerdi 
sihdiriwi bazardagi qolayhgm asmp, olar menen operaciyalar 
koleminin kobeyiwine sebep boladi. 
Finans bazanndagi spekulyativ kapitaldm mamleket islep 
shiganwm qarjilandmwga qosatugm ulesi derlik joqligi 
ekonomikaliq izertlewlerde 6z tastiyigm tapqan bolip, spekulyativ 
kapital finans bazarinm barhq segmentlerinde tohq amqlangan. 
Investorlar derevativler bazanndagi daldalshilardan riskti 
kemeyttiriw, kurslar ozgeriwindegi riskti qamsizlandinw ushin 
paydalaniladi. Bunday pitimlerde xedjimi kontragenti sipatmda 
spekulyant riskti 6z juwapkershiligune aladi. Sonm ushm finans 
bazarmda ham xedjirler, ham spekulyantlar boliwi talap etiledi, 
olarsiz kefi kolemli, likvidli bazar rawajlanbaydi. Finansliq aktivler 
vaiyutah, procentli, kreditli, likvidli, operacionhq, mzamlardin 
ozgeriwi, esap-sanaqlardi tartipke salmiwi ham basqa bir qatar 
risklerdi ozinde qamtip aladi. Bazardm har qanday qatnasiwshisi 
ham bunday risklerdi barhgin qabil qiliwga tayar bolmaydi. Olar 
derevativlerden paydalangan jagdayda risklerdi qayta gruppalawi 
41 


ham saplastmwi mumkin. Derevativler investorlardin 6z aldma 
risklerin putkil ekonomikaga tarqatti ham natiyjede putkil 
ekonomikaliq-finanshq sistema turaqsizbgi kusheydi. 

Download 0,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish