R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

fizik-fiziologik xossalari
m ajm uidan iborat ma’lumotnigiria tusliunmaslik kerak. Masalan,
fizik-fiziologik umumiylik bo'lgan [6] balki barcha tillarda bo‘lishi
m um k m . Fonem a esa har bir tilda o'ziga xos. Chunki fonema
o ‘z in in g ijtimoiy xossasini ma’lum bir tildagina bajaradi. Buni shu
bilan izoh lash mumkinki, mavhum (lisoniy) [
b] ning qarama-
qarshiliklar tizimi, ma’no farqlash vazifasi faqat ma’lum bir til
uchungina xos. Boshqacha aytganda, tovushlaming ulami bir
guruhga kirituvchi 
funksional xususiyatlari 
(akustik-flziologik
xossalari bilan birgalikda) faqat bir til doirasidagina amal qiladi.
F o n e m a funksional qo‘llanishdan tashqarida amal qiladigan,
m uayyan tovushlar guruhidan umumlaslitiriladigan mavhum tovush
tipi 
e m a s. 
U
muayyan 
funksiya 
bajaradigan 
tovushlar
um um lashm asi. 
Biroq 
fonemani 
«sof funksiya» 
bilan 
ham
chegaralab qo‘ymaslik lozim. Chunki u eshitish a’zosiga ta’sir
qiladigan va funksiya bajaradigan birlik. Biroq har ikkala xossasini
ham varianti — tovush orqali namoyon qiladi.
F o n em a va uning varianti bo‘lgan nutq tovushi qanday
m unosabatda b o ‘lsa, yozma nutqda fonemaning grafik ifodasi va
yozma tovush shunday munosabatda boTadi.
F o n em a n i 
talafTuz 
qilib va 
eshitib boimaganligi 
kabi,
fonem aning grafik ifodasi ham ongda shartli ravishda o ‘rinlashgan.
TalafFuz qilgan birligimiz fonema emas, baiki tovush bo'lganligi
kabi, 
tarzida qog‘ozga yozganiniiz ham grafema (fonema