R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

ajralganlik xususiyatiga ega. B iroq shakllanuvclianlikka ega em as.
L ug‘aviy m a ’n o g a ega em asligi u la m i morfemilc m aydon sari tortib
turadi.
L iso n iy
sathda leksem a 
q o ‘sliim ch ali yoki 
q o ‘sh im ch asiz
b o i i s h i m u m k in . M asalan, 
[ishchí], [paxtakor], [ishla]
leksem alari
— n u tq iy y a sa m a s o ‘zn in g lisoniylashuvi. U lar leksem a sifatida
lison d a 
[ish], [paxta]
leksem alaridan farqli o ‘laroq, so ‘z yasovch i
q o ‘sh im c h a b ila n birga mayjud. Q o ‘shim chadaii x o li leksem a 
o'zak
atam asi b ila n h a m nom lanadi.
T urkiy tillarda n ol m orfem a gram m atik shakl sirasida ustuvor
m avqega ega ekan, nutqda voqelangan aksariyat m ustaqil leksem a
q o ‘s h im c h a siz b o iis h i m um kin em as. M od d iy qiyofali m orfem asiz
b u n d a y s o ‘z n o l q o ‘shim clialidir. M asalan, nutqdagi 
Kitobni o'qi,
140

---

Uyga bor, U a ’lochi
g a p la r id a g i (
o ‘qi} , (bor),
(
a ’lochi)
so ‘zlari — n o l
qo ‘shim chali n u tq iy b ir lik .
Leksem a tarixiy 
ta r a q q iy o t 
n a tija sid a
m orfem aga a y la n ib
to r ish i, m orfem a esa s o ‘z n í n g o ‘z:agiga singib ketishi m u m k in .
M asalan, [.
xona\
le k s e m a s i t a r a q q iy o t natijasida ikkiga ajralgan. Bir
m a’n osid a «joy» s e m a li y a s a m a s o ‘ z n i h o sil qiluvchi d er iv a tsio n
•vositaga aylanib k e tg a n , le k s e m a lik d a n m ahrum b o ig a n .