R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

a y tilg a n id e k , q o 'sliim ch a va leksem a ziddiyatida «oraliq u ch in ch i
vazifasini o 'ta y d i» d eyilish in in g o 'ziy o q u lam i inustaqil leksem aga
zid q o ‘y is h g a intilish borligi seziladi. Z ero nom ustaqil leksem a
shaklan m u s ta q il lek sem aga uyg'un. U lar m azm un mundarijasi
asosida gram m atik: qo'sh im ch a bilan bir qatorda turadi. Shu
boisdan y o r d a m c h i leksem alar m azm un m undarijasini sem em a
em as, b a lk í gram m atik m a’no deyish m aqsadga m uvofiq. M ustaqil
leksem a, 
yordam chi 
leksem a 
va 
gram m atik 
q o'sh im ch a
m u n o s a b a tin i ch izm ad a quyidagicha berish m um lrin (19-jadval):
98

---

19-jadval
M ustaqil leksem a 
N o m u s t a q il
le k sem a
G ram m atik
q o ‘shim cha
semema
n o m e m a
grammatik
rna’no
G r a m m e m a
T ilshunos 
S h .R a h m a tu lla y e v
sem em aga 
ega 
b irlik n ig in a
leksem a sifatida b ah olayd i: « B iz analiz y o ‘liga, y a ’ni nutqdan tilg a
borish y o ‘liga o 'r g a n ib k e tg a n m iz . Albatta, 
konkret b irlik d a n
(so'zform adan) abstrakt b irlik larga (so 'zfo rm a n i tarkib to p tir u v c h i
birliklarga) borish o s o n ko‘ c h a d i. Shu y o ‘l b ila n borib, s o ‘z fo r m a
tarkibida leksik m a’ n o a n g la tu v c h i qism ni ajratam iz va uni le k s e m a
deb nom laym iz. A s li leksik m a ’no anglatuvchi til birligiga 
leksem a
deyiladi».
D em ak , o lim
lek sem a . talqiniga ich d an (m a ’n od an ) k e lib