R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

uning 
bir 
burchagini 
tashkil 
qiladi.
U c h b u r c h a k d a
bir 
burchakning 
kattalashishi 
boshqalarining
k ic h r a y is h i hisobiga yuz berganligi kabi sem em adagi bir sem aning
k u c h a y is h i boshqa sem aning kuchsizlanishi evaziga sodir b o ‘ladi.
M a sa la n , m ustaqil leksem ada atash sema.si kuchaysa, ifoda semasi
k u c h s iz la s h a d i. Ifoda sem asi kuchaysa, atash sem asi kuchsizlanadi.
M a sa la n , k o ‘c h m a m a’ noli leksem ada atash semasi kuchsizlanib,
ifo d a s e m a s i kuchaygan. Leksem a nutqda voqelanganda ham uning
a ta s h
s e m a s i 
o ‘z 
o ‘rnini 
m a ’lu m
darajada 
ifod a 
sem asi
v o q e la n is liig a b o ‘shatib beradi. M asalan, 
[bo‘ri]
leksem asi odam ga
n isb a ta n
qo'llanganda 
undagi 
«hayvon», 
«itsim onlar oilasiga
m a n su b » , 
« y o w o y i»
atash 
sem alari ku ch sizlan ib , 
«yirtqich»,
« v a h s h iy » , 
«qonxo'r» ifod a semalari kuchaygan lio ld a yuzaga
c h iq a d i.
102

---

M ustaqil le k s e m a y o r d a m c h i s o ‘z vazifasida q o ‘lla n g a n d a
undagi atash va i f o d a se m a si k u chsizlanib, vazifa s e m a s i esa
kuchayib voqelanadi.
Semaning darajasiga ko‘ ra turi. 
Sem a darajasiga 
k o ‘ra
birlashtiruvchi 
(in te g r a l) 
va 
farqlovchi 
(differensial)