R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Kitnga
Q anday
o'qidi
Qachon
Nima bilan
Nima sababdan
Qartcha
Bunda 
so‘r o q
o lm o sh la r i 
[o‘qi\
 
leksem asiga 
birikish
im koniyatiga e g a bo'lgan 
so'zlarga ishora qiladi. Bu im k o n iy a t
bevosita 
k u z a tish d a
b erilm a g a n
b o ‘lib, 
[
o ‘qi\
 
le k se m a sin in g
m ohiyatida y a sh irin g a n . L e k in
kitobni o ‘qimoq, har kuni о ‘qimoq,
k o ‘p o ‘qimoq
n u t q iy birikuvlarida bu 
im koniyatlar b itta -b itta
voqelangan. 
Q u y id a g i 
b irik u vlam in g birinchisida bir 
vaqtning
o 'zid a bu im k o n iy a td a n ik k itasi, ikkinchisida esa uchtasi v o q e lik k a
aylargan, so ‘z b ir ik m a si h o s il qilingan:
1) 
kitobni tez. о ‘qimoq;
295

---

2 ) 
kutubxonada kitobni tez o ‘qimoq.
[
0 ‘qi\
 
ieksem asining ongdagi birikish im koniyati valentlik
e k a n , u n i n g nutqiy voqelanishi sintaktik aloqa hisoblanadi. D em ak,
v a le n tlik lis o n iy , sintaktik aloqa esa nutqiy hodisa sifatida qaraladi.
U la r liso n v a nutqning barcha qaram a-qarshi belgilarini o ‘zid a aks
e ttir a d i. M a s a la n , (31-jadval):
31-¡adval
V alentlik
Sin taktik aloqa
U m u m iy lik
A lohidalik
M ohiyat