R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

u m u/niy va majburiy, shakl va m a ’no birligidan iborat, yaxlitlangan,
borliqdagi harakat, narsa-predm et, belgi, m iqdor kabilarni bildiruvchi
tushunchalar va m unosabatlam i ifodalaydigan, nutqda so ‘zlarni va
gra m m a tik morfemalarni biriktiradigan lisoniy birlik. Leksema va so ‘z
y a sa sh qoliplarining nutqda reallashgan aniq shakl va ma ’noga ega
bo ‘Igan m uayyan ko ‘rinishi — so ‘z.
Bir sememali va ko‘p sememali leksemalar
F orm ai tilsh u n oslik bir m a ’n oli va k o ‘p m a ’noli s o ‘zn i
farq lagan ligi kabi n azariy leksikologiyada bir sem em ali va k o ‘p
s e m e m a li 
leksema. 
farqlanadi. 
N azariy 
leksikologiya 
nuqtayi
90

---

nazaridan nutqda q o i l a n g a n s o ‘z h a r d o im bir m a ’n oli. C hunki
s o ‘z leksem aning t>ir m a r ta lik ko‘r in is h i b o iib , u leksem aga zid
ravishda betakrorlik ta b ia tig a ega.
Leksema bir t u s h u n c h a n i ifo d a la sa , u bir se m e m a li leksem a
d eyilad i. M asalan, [
q a la m \
le k s e m a s i bir tu sh u n c h a n i ifodalaydi va
shu sababli bir s e m e m a l i le k s e m a hisoblanadi. 
A m m o nutqda
leksem a ko'chm a q o i l a n i s h d a h a r x i l tu sh u n ch a la rn i ifodalayverishi
m u m k in . Lekin m a ’no v a tu s h u n c h a orasidagi m u n osab at ijtim oiy
shartlanganlik va 
barq arorlik k a sb etm asa, lek sem a n in g k o ‘p
sem em aliligi h a q id a h u k m chiqarib b o im a y d i. M a sa la n , 
Qashqirlar
t o g t o s h
la