R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

ko‘rsatadi. SHunday qilib natijalarni taqqoslash asosida bu uslub yo‘nalishlar
bo‘yicha o ‘lchashlardagi ichki farqlarni aniqlashda oddiy o‘rtachadan ko‘ra ko‘rpoq
ahamiyatga ega.
*
Nima uchun Inson taraqqiyoti indeksi daromad qismining eng
yuqori darajasi (shapkasi) ko‘tarib qo‘yildi, bu qanday samara berdi? Daromad
inson taraqqiyotining kaliti bo‘lib sarmoya esa daromad o ‘sishini pasaytiradi. Ilgarigi
Inson taraqqiyoti indeksi bo‘yicha YAlpi Ichki Maxsulot 40 000 AQSH dollari
darajasiga ko‘tarib qo‘yilgan edi va u logarifm yo‘li bilan o ‘tkazilgan edi. Birlamchi
Inson taraqqiyoti indeksi daromad eng yuqori darajasi eng yuqori qo‘yilgan
311

---

miqdordan ham yuqorisini tasvirlash uchun qo‘yilgan edi. Qo‘shimcha daromad esa
inson taraqqiyoti imkoniyatlarini kengaytira olmaydi. Keyingi tahlillar shuni
ko‘rsatdiki, savodxonlik darajasida maktabga qabul qilish darajasi, umr ko‘rish
darajasi tabiiy eng yuqori standart (100 %, o ‘lim chegaralari va boshqalar) va egri
chiziq vaqt o ‘tishi bilan Inson taraqqiyoti indeksi eng yuqori nuqtasidan ham og‘ib
daromad darajasini ko‘tarib yubordi. YUqori standartni ko‘tarishga yana boshqa
sabablar ham bor. Birinchidan, eng yubiori standartni zabd etgan mamlakatlar soni
^ p a y ib ketdi. YA’ni eng yuqori o ‘rinni taqsimlashda o ‘sib borayotgan mamlakatlar
sonini farqlay olmay qoldik. 2007 yilda 13 ta mamlakatlarning YAlpi Ichki
Maxsuloti eng yuqori standartdan oshib ketdi. SHuning uchun daromad standartining
mamlakatlarni farqlashga qudrati etmay qoldi, ayniqsa eng yuqori rivojlangan
mamlakatlarni farqlashda. Ikkinchidan, qo‘shimcha daromadni ma’lum bir darajadan
umuman o ‘tib ketmasligi to‘g ‘risidagi mensimaslik tushunchasidan yiroq edik.