R. I. Toshmuhamedov

dan lupada k o ‘ring. Mikrosporofillning asosida ikkita urug‘ kurtak mikrosporangiy
bor. Urug‘kurtakning mikropileyasi qubbaning asosiga tomon qaragan bo‘ladi.
Yetilmagan urug‘ kurtakda qoplag‘ich parda (integument) va nutsellus bo‘lib, hosil
b o‘lish jihatidan, sporangiy devorining hosil bo‘lishiga o ‘xshaydi. Nutsellusdan
bitta hujayra - mikrosporaning ona hujayrasi ajraladi. U reduksion bo‘linadi, hosil
bo‘lgan to‘rtta hujayradan uchtasi yemirilib, bittasi qoladi. Bu hujayra makrospo-
radir. Uning o ‘sishi makrosporangiydan boshlanadi. Bunda makrospora ko‘p marta
b o‘linib, ko‘p hujayrali tanacha - urg‘ochi murtak yoki endosperm hosil b o‘ladi.
Ulardan har birida bittadan tuxum hujayra bo‘lgan ikkita arxegon hosil b o‘ladi.
Spermiy arxegonga kirgandan so‘ng tuxum bilan qo‘shilib, urug‘lanish jarayoni
boshlanadi. Urug‘langan tuxum hujayradan urug‘murtak rivojlanadi. Endospermda
(urug‘ murtakda) zaxira ovqat moddalari to‘planadi. Urug‘langach, qubba o ‘sadi
va yashil rangga kiradi. Kuzgi qubba q o ‘ng‘ir rangga kiradi. Makrosporangiyli
makrosporofillning rasmi chizib olinadi.
K o‘p tarqalgan ninabarglilami qubbasi va bargiga qarab bir-biridan farq qila
bilish lozim. Ninabarglilami o ‘rganishda quyidagi belgilarga: doimiy yashilligi
yoki bargning qishda to‘kilish-to‘kilm asligiga, bargi tangachasimon yoki ninasi-
mon bo‘lishiga, bargining uchi o ‘tkir yoki o ‘tmas bo‘lishiga, k o ‘ndalang ke-
simining shakli, novdada barg yakka yoki to‘da bo‘lib joylashganiga, bir shoxda
nechta barg borligiga e ’tibor beriladi. Qubbani o ‘rganishda quyidagilarga: quruq-
mi, seretmi, osilib turishi yoki tikka ekanligiga, uning shakli, uzunligi, q o p la g ich
tangachalari chiqqanmi, urug‘i, barg qirg‘o g ‘ining shakli, yetilganda to‘kilish yoki