R. I. G im u s h, F. M. M a t m u r o d o V

Mehnat resurslarini boshqarish.
Yapon boshqaruvchilarining o'ziga xos 
to m o n larid an yana biri bu m eh n at resurslarini boshqarishdir. Y apon 
korporatsiyalari xodimlaming ishini maksimal darajada sam aradorbo‘lishiga 
erishishgan. Buning uchun yapon firmalari m ehnat resurslarini boshqarish- 
ning Amerika tizimini qo'llagan. Bunda ish haqi, m ehnat va ish joylarini 
tashkil qilish, xodimlarning malakasini oshirish va tekshirish kabi jihat- 
larga urg‘u beriladi. A m m o-lekin yaponlar amerikaliklardan farqli xodim - 
larni korxonaga sodiqligidan ham foydalanadilar. Yaponiyada oddiy xo- 
dim dan tortib to katta boshqaruvchigacha korxonani bir katta tizim deb 
tushunadi. 0 ‘zini esa bu tizim ning bir bo'lagi deb biladi, va agarda u o ‘z 
ishiga loqaydlak bilan qarasa uni deb butun tizim to ‘xtab qolishiga isho- 
nadi va shunga qarab faoliyat yurgazadi. K o 'p g ina xodim lar m ehnat 
ta ’tillarini juda qisqa muddatga va juda kam hollarda oladilar. Chunki «men 
kompaniyaga kerakli bo ‘lgan davrimda qanday qilib dam olaman», degan 
fikr ular uchun shiordir.
Yaponlar xodimlarni boshqa firmaga o ‘tib ketmasliklari uchun doimiy 
bandlik va staj b o ‘yicha rag‘batlantiruvchi pul va lavozimlar berishini ka- 
folatlaydilar. Boshqa firmaga o ‘tgan xodim o ‘z stajidan ayriladi. Va ham - 
masini boshidan boshlaydi.
Yaponiyada bandlik o ‘ziga xos tomonlariga ega. Bu faqatgina ish beruv- 
chi va ish orasidagi shartnom a bo'libgina qolmay, balki aqliy va hissiy 
xarakterga ega omildir. Yapon ishchilari o ‘ta punktualdir. Yapon ishchi- 
larida tozalik va elegantlikka tabiiy yondashuv mavjuddir. U lar o ‘z hu- 
narlari va bilimlari bilan guruhlanadi. Yapon firmalari har bir ishchini oila 
a ’zosi sifatida ko‘radi. Va shuning uchun korxonajam oasi bir oiladek, firma 
faoliyati davomida barcha qiyinchilik va xursandchiliklarni birgalikda 
baham ko‘rishadi. Firm a bir oila b o ‘lib faoliyat ko'rsatar ekan, asosiy urg‘u 
ishonch, hamkorlik va jam oa oldida turgan masalalarni o ‘zaro yordam
orqali yechishga beriladi.
Odam o ‘z -o ‘zini hurm at qilishga muhtojdir. U m as’uliyat sezishni va 
o ‘z bilim va tajribalarini oshirishni sevadi. Bu holda, yaponlar tili bilan
47

---

aytganda, uzoq ijodiy hayot kechiradi. 0 ‘z kuchini firma masalalarini 
yechishga qaratish bilan birga, ishchi o ‘z bilim va malakasini oshiradi. 
Yaponiyada m enejerlar firma maqsadi va siyosatini ishchilarga doimiy 
ravishda tushuntirib boradilar va ishchilar ham bunga o ‘z roziliklarini yoki 
shikoyatlarini bildirishlari mumkindir. Ishchilar m a’muriyat bilan erkin 
aloqadalar. Firmaning muvaffaqiyati — ularning muvaffaqiyatidir.