R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

281

---

им 1Ч «|
мц»< »Т»»**иии |>гм-|»и.п | miviUw1,111 
ODOI11 >
l|'!W 1*и>»»иичв м«ими* I IHMJl*. 
(>ЧЦ(|1Й»|ПМ||Г«'ЧП1И|
t f ^ ••*»*« **4 iMltOb 
*ц,*|
» ч г о и * |
. 
r J S .
M # U | A«*\ 
ш в х я к
MMI'II
IN 11ЧЛО 4 » I
IN> I I IS 
I 
II 
lilt I И 
14 
m
IN 
I >\l 
1М Ю I »
IIMM 
IN4MI

---

0 / Ь е Ь я о л
R uspublikztt 
iH n
v;i 
n n u
maxsu4 
in 'lm n
varirhpjininjL 
?0 
< ? £
 
d a g i 
f t » l i b u s ru g i in 
11
 li 
С
 
Ь и d ii 
I'm* d a iilu n fis 'V A U li
1 .in d it s liin ( J l i j
v a i i ' r l a m a x s u s , liis b - h w it a p ■:> lim i 
1
» q u v - r th A o d ili 1мг
I sni ul : i r 
1 
K a n lija lt m m u n j F i q l a s h t i r u v c h i l i o i ^ u h n i n ] ;
ч 1 >
■
 
«
 
J.u ij 
1
 
- s u n n i3 i.li*
h;i > ■
 и 
1 1
b ila n гпи (j\ illaii.ffim
I a n
l
I
a m u n
T n w h k t n l f a m m t v v t i k i i n ^ i l u l i d a i s h l a b L' hiq iI ds
I L i / u i r h i l a r :
I ll/UVl'|lllirr
JuliJov I 4
M It M nvlvliwvl 
К a n w j . i n i . r v a К К
I нцп/сЬНлг:
I M A/iJW
J( O-Olitlhn»-
I 
a n d a s l u n ’ ( j s h k c n l f c n l U I W Y l i k a
i i i
S4
i
1
li
I «
m ii
£1 N illn K in lg L iS liid a l a t s i y a д М ш ^ а л ^ ( i l S
y i l “
" d a g i 
-s^m li t4 i> iin n iH t u i)
2
linn vusiuliinm siiinJiifil^liriristi vssilal mcncjiiKini 
k .lk lL r^ h l l l l 'l J l f l 1.1ГГ1 I 
11
J r f l t t l H
I >1^3 i-i & ita la rim K la m tin in s h m fis h v a s iiw m w j m c n i i
k ttlL 'd flM d i l l s f n i l . Г f П
J o n
v i b i i i t l a n n i
L,i.iFn l;jril.i';M jn 'i-;h i 
» :t
fLiiki 
m c u c ir n e in li
Lali^Jrasi tHiKknli
-1 Siihiwitb 
пот|ф н
^!1
 
O V I x L
k i n y o - f v m i ^ v l i l l j
Инну
IhiJh 
1
t|L4 
111
s 1H U
11
1
.ih h;n 
1
nmm-im 
I i L f i i M w i l i k k u t u i :
m ^ d if i I 
f
 n
283

---

I. 
O ‘quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta ’limdagi o‘rni
O ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 20 apreldagi PQ-2909 sonli “Oliy ta ’lim tizimini 
yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida”gi, 2017 yil 5 maydagi PQ-2956-sonli “O ‘zbekiston 
Respublikasida tibbiy ta ’lim tizimini yanada isloh qilish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida”gi, 2017 yil 27 
iyuldagi PQ-3151-sonli “Oliy m a’lumotli mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishda iqtisodiyot 
sohalari va tarmoqlarining ishtirokini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to ‘g ‘risida”gi, 2018 yil 5 
iyundagi PQ-3775 sonli “Oliy ta ’lim muassasalarida ta ’lim sifatini oshirish va ularning mamalakatda 
amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohatlarda faol ishtirokini ta’minlash chora-tadbirlari 
to ‘g ‘risida”gi, PQ-4310 “Tibbiyot va farmatsevtika ta ’limi va ilm-fani tizimini yanada rivojlantirish 
chora-tadbirlari to ‘g ‘risida”gi qarorlarini ijrosini ta ’minlash maqsadida, yuqori darajada m a’naviy va 
ahloqiy sifatlarga ega bo ‘lgan malakali kadrlarni tayyorlash ilmiy asoslangan, xalq manfaatlariga 
javob beruvchi dasturni ishlab chiqishni taqozo etmoqda.
Instrumental tahlil usullari fani yuqori malakali dorishunos-mutaxassislarni tayyorlashda yetakchi 
fanlardan biri bo ‘lib, u dori moddalarini fizikaviy va kimyoviy xossalarini, instrumental tahlil 
usullada ishlatiladigan asbob-uskunalarning tuzulishi, ishlash prinsiplari, tahlil uchun namunalar 
tayyorlash bosqichlari tahlil jarayoni bosqichlari, chinlik va miqdoriy tahlilllar, namunalar tozligini 
tekshirish sharoitlarini o ‘rgatadi. Yosh mutaxassis, farmatsiyaning qaysi sohasida ishlashidan qat’iy 
nazar, u albatta dori vositalarining fizikaviy va kimyoviy xossalarini mukammal bilgan holda, 
ularning sifat taminlashda allbatta instrumental tahlil usullarini bilishi lozim.
II. 
O ’quv fanining maqsadi va vazifasi
Instrumental tahlil usullarifanini o’qitishdan 
maqsad- 
talabalarni dori vositalarini tahlil qilishda 
foydalaniladigan zamonaviy asbob uskunalardan foydalanish ko’nikmalarini hosil qilish. Hozirgi 
davrda kimyoviy moddalarni shu jumladan dorivor moddalarni kimyoviy tarkiblarini va ularni 
ichidagi aralashmalarni aniqlashda kimyoviy hamda fizik usullardan foydalaniladi. Kimyoviy usullar 
asosan modda tarkibini kimyoviy reaksiyalar yordamida, fizik usullar moddalarni fizik xossalarini, 
fizik-kimyoviy usullar esa ularni bir vaqtni o ’zida ham kimyoviy ham fizik xususiyatlari asosida 
tahlilini amalga oshirishga asoslangan. Yuqorida ko’rsatilgan usullarni hammasi ham tekshiriluvchi 
moddani biror bir xususiyatini aniqlashga asoslangan. Har bir tekshiriluvchi modda o ’zining 
struktura tuzilishi jihati bilan fizik-kimyoviy xususiyatlari bilan boshqa birikmalardan tubdan farq 
qiladi, ya’ni u o ’ziga xos xususiyatlarga ega bo ’ladi. Masalan moddalarning nur o ’tkazish xususiyati, 
nur yutishi, har bir moddani tarkibiga, uning tuzilishiga bog’liqdir. Moddalarning turli erituvchilarda 
erishi, ularni kristall holatdagi kristallarni formasi, ularni nur sindirish ko’rsatkichi,elektr 
o ‘tkazuvchanligi, qutblangan 
nurni burish burchagi va shu kabi parametrlari bilan o ’ziga xos 
xarakterga ega. N om a’lum moddani biror bir xususiyatini o ’rganib, uni m a’lum modda (standart) 
asosida solishtirib aniqlash mumkin bo ’ladi. Buning uchun moddani sifatini kimyoviy aniqlashda bir 
nechta analitik reaksiyalar asosida xulosa qilish mumkin bo ’ladi.Hozirgi vaqtda moddalarni ayrim 
xususiyatlari ularni aralashmalar orasida individual holatda ham aniqlashga imkon beradi. Masalan: 
xinin eritmasining H 2SO4 kislotali sharoitda fluoressensiyalanishi.
Fanni vazifasi: 
- talabalarga o ‘rgatiladigan fizik-kimyoviy tahlil usullari farmatsiyaning yangi 
muvaffaqiyatlarini ko‘zda tutadi. Bu tahlil usullari, m ashg‘ulotlar davomida dorilar sifatini 
aniqlashda talabalarning laboratoriya uskunalari bilan ishlash ko‘nikmasini oshirish va farmatsiya 
fanlariga qiziqishini kuchaytirish, unga nisbatan qiziqish uyg‘otish, dori vositalar tahlil qilishda, 
yuqori javobgarlik xissini shakllantirish, shuningdek jonkuyarlik ruxida tarbiyalash. Bularning 
hammasi bitiruvchi mutaxassislarni bilim olishida katta ahamiyatga ega. Dori vositalari sifatini 
aniqlashda fizik-kimyoviy tahlil usullari olib boriladigan darslari orqali talabalarning dunyo qarashini 
zamonaviy shakllantirish va mutaxassislikka tegishli boshqa fanlarni yanada chuqurroq 
o ‘zlashtirishga, hamda tahlil usullarini o‘rganishga yordam beradi.
Fan b o ’yicha talabalarning bilim, ko’nikma va malakalariga quyidagi talablar qo’yiladi.