Аудит текширувининг мацсад ва вазифалари.
Аудит текширув утказишнинг боскртчлари \амда тур-
лари.
Аудит андозаларининг асосий тамойиллари ва мак-
садлари. Халвдю аудит андозалари.
Ички хужалик аудитнинг андозалари.
Аудит ва тафтишнинг асосий фарвдари.
Аудит текширувининг мох,ияти олимлар том онидан
турлича талк,ин цилинади. Ж умладан, Э. Л. Аренс, Ж .
Лаббек аудитнинг мо^ияти ту ф и си д а суз юритиб, ун и
куйидагича таърифлайдилар: «Аудит — мураккаб ж араён
булиб, маълум ваколатга, мустацил аудиторлик касб
малакасига эга булган киши томонидан амалга ош и ри -
лади ва хужалик тизимидаги рак,амлар ифодасига туш а-
диган ахборот й и гад и, б а\о беради, мамлакатдаги .тар-
тиб кридаларига асосланиб, Уз хулосасини ёзиб беради».
Ш у билан бирга, муаллифлар рак,амлар ёдамида
ифодаланадиган мезон курсаткичларини хдм курсатиб
утади. Жумладан, хужалик ти зи м и ва текшириш д аври -
ни, маълумотларни туплаш ва бадолаш, аудиторлар-
нинг мустациллиги, аудит текш ирувининг натижала-
рини маълум килиш. Булар аудитнинг мацсад ва вази -
фаларидан келиб чицади.
Россиялик олимлар А Д. Ш еремет ва Суеилар аудит
нинг мо^иятини Россия Ф едерациясининг аудиторлик
крнунларидан келиб чик,иб тахдил кдпадилар. У нда
аудит ишбилармонлик фаолият курсатилган булиб, бух
галтерия учётини ташкил килиш , юргизиш андозалар-
га мос эканлиги, шунингдек аудит — бу субъектлар
молиявий а^волини, баланснинг актив ва пассив то -
монларини текшириб, хулоса ёзиб бериш ва ба^олаш
каби ишлар эканлигини кайд этади. Бизнингча, Э. Л.
Аренс ва Ж. Лоббекларнинг ф икри ^акицатга яц<н кури-
нади. Купчилик олимлар таъкидлаганидек, аудит — бу
корхоналарнинг фаолиятидаги «касалликлар»га таш хис
куйиш ва уни тугатиш ю засидан «рецепт» (таклиф )
беришдан иборат булиши керак. Аудиторлик хулосаси
ва ундаги таклифлар аввало корхона эгаларига, у н и н г
тугрисидаги ахборотлардан фойдаланувчиларга \а м д а
бошк,а органларга керак булади.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Аудиторлик ф аолиятини амалга ош ириш нинг маъ-
лум к;оида ва тартиби мавжуд. Жумладан, хужалик
субъектлари том онидан аудиторлар эркин танланиши,
аудитор билан м иж оз уртасидаги муносабатлар шарт-
номага асосланиши, аудиторнинг мижозга хулоса ёзиш-
га рози б^лмаслиги, аудиторлик текширувини амалга
оширувчи аудитор билан текширилаётган корхона рах,-
барлари шахсий муносабат асосида иш юритмаслиги
лозим.
Аудиторлик текширувида объектив ва ишончли ах-
борот воситалардан фойдаланувчиларни молиявий х^со-
ботлар билан таъминлаш му^им шарт ^исобланади. Бо-
зор ик^исодиёти даврида корхоналар мустакдп товар
ишлаб чикарувчилар саналади. Ш у боис бухгалтерия
учётида акс эггириладиган маълумотлар, молиявий на-
тижалар, т^лов к;обилияти купчилик юридик шахслар
ва ходимларни кизик^ириш и табиий. Бундай маълу
мотлар айникса, ш ерикчилик асосида ишлайдиган кор*
хоналар учун купрок, зарур булади. Бу хил к^рсаткич
тавсифномалар куйида кенг ифода этилган.
Бизга маълумки, бу тавсифнома маълумотлари би-
ринчи навбатда корхона ра^барлари, мутахассисларга
фойдаланиш учун берилади. Бозор ик,тисодиёти даври
да улар узаро ш ерикчилик асосида ишлайдиган ауди
тор ва аудиторлик фирмалари, молиявий масла^ат ма-
салалари билан биржалар, диллерлар, юридик ташки-
лотлар, хужалик фаолиятини тартибга солиб турувчи
органлар, ахборот-матбуот агентликлари, савдо-ишлаб
чикдрувчи агентликлар, касаба уюшмалари, илмий-
тадкркрт таш килотлари ва жамоатчилик учун х^м за
рур дир. Курсатиб утилган муносабат аудиторлик мето-
дологияси жи^атидан аудитнинг умумий ма^сад ва ва-
зифаларини ало^ида белгилаб олинишини такрзо кдлади.
Бундан келиб чикддиган хулоса шундан иборатки, аудит
технологияси буйича \а р бир аудит текшируви, масла-
*атчи иши учун ало*ида-ало*ида максад ва вазифалар
белгиланиши лозим. Бу мавзуда биз юкррида курсатил-
гандек мацсад ва вазифаларни белгилаб оламиз ва ту-
шунчалар берамиз.
Аудиторлик фаолиятининг самарали булиши, би-
ринчи навбатда аудитор ва аудиторлик фирмалари учун,
крлаверса, ракобатчилик шароитида мижозлар учун
\ам да жамият ва давлат бошкдрув органлари учун ри-
вожланиш гаровидир.
Аудитнинг макради — мамлакатдаги конунчилик,
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |