R e j a I. Anatomiya va fiziologiya fanlari to’g’ risida qisqacha ma’lumot. Hujayra va to’qimalar, tuzilishi, turlari va vazifalari. Moddalar almashinuvi haqida tushuncha. Oqsillar yog’lar va uglevodlar almashinuvi

Oqsillar almashinuvi. Organizmda oqsillar yangi Hujayralar va to'qimalar xosil bo'lihida plastik material sifatida ishtirok etadi. Bir kunda organizmda o'rta shisobda 100- 120 g oqsil kirib turishi kerak. Organizmga oqsillar ovqat mahsulotlari (go'sht, tuxum, sut, mosh, loviya kabilar) orqali tushadi. Ovqat tarkibidagi oqsillar murakkab oqsillar bo'lib, ular ovqat xazm qilish kanalida aminokislotalarga parchalanadi va qonga so'riladi, aminokislotalar qon bilan Hujayra va to'qimalarga borib Hujayralarda ulardan odam organizmiga xos oqsil sintezlanadi. Keraksiz ortiqcha oqsil, aminokislotalar parchalanib teri va siydik orqali organizmdan tashqari chiqarilib yuboriladi. 1 g oqsil parchalanganda 4.1 kkal energiya ajralib chiqadi.
U'glevodlar almashinuvi. Uglevodlar organizm hayotida muhim o'rin tutadi, ular asosiy energiya manbai hisoblanadi. Uglevodlar organizmga murakkab uglevodlar, polisaharidlar holida kiradi. Ovqat hazm qilish kanalida polisaharidlar disaharidlarga, disaharidlar esa monosaharidlarga (glyukoza) parchalanadi. Glyukoza qonga surilib, jigar va muskullarda undan hayvon kraxmali glikogen hosil bo'ladi.Jigardagi glikogen asosan zahira (zapas) uglevod bo'lib, qonda qand miqdori kamayganda glyukozaga parchalanadi va glyukoza qonga o'tadi. Ortiqcha glyukoza jigarda to'planadi. Muskullardagi glikogen uzluksiz parchalanib turadi Katta yoshli kishilar 1 kunda 500gr uglevod iste'mol qilishi kerak. Ovqat bilan uglevodlar kirsa, ham organizmda oqsil va yog'lardan uglevod hosil bo'ladi. lgr uglevod parchalanganda 4,1 kkal energiya ajralib chiqadi.
Yog'lar almashinuvi. Yog'iar ham organizmda energiya manbai hisoblanadi. 1 gr yog' oksidlanib parchalanganda 9,3 kkal energiya ajraladi. Organizmga kirgan yog'lar hazm kanalida gliserin va yog' kislotalariga parchalanib limfaga so'riladi. Bu vaqtda gliserin va yog' kislotalar ichak silliq pardasi hujayralaridan o'tayotganida bir-biriga birikib yog' hosil qiladi. Bu yog' organizm ehtiyojlarini qondirib, ortiqchasi teri osti yog' kletchatkasida charvida, buyrak atrofida va boshqa ichki organlarda zahira bo'lib to'planadi va energiya manbasi bo'lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, teri osti kletchatkasidagi yog' qatlami organizmdan issiqlikni chiqarmaydi. Organlar atrofidagi yog' esa ularni shikasttlanishdan saqlaydi. Organizmga yog' kirmaganda oqsillar va uglevodlardari organizmda yog’ hosil bo'ladi. Katta yoshli odam organizmiga bir kunda 100 gr yog' kirishi kerak.