R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

10.9-rasm. Xarajatlarni hisobga olish va mahsulot tannarxini 
hisoblash usullari.
Bo‘lakli usulning yarim fabrikatsiz variantida bevosita xarajatlar 
buxgalteriya hisobida har bir bo‘lak bo‘yicha alohida hisobga olinadi, 
ammo har bir bo‘lakdagi mahsulot tannarxi kalkulatsiyalanmaydi. 
Yakuniy tayyor mahsulot tannarxi barcha bo‘laklar bo‘yicha xarajatlarni 
jamlash yo‘li bilan hisoblanadi.
Bo‘lakli (yarim fabrikatli) usul
da kalkulatsiyalash obyektlari 
sifatida har bir bo‘lak mahsuloti qabul qilingan. Har bir bo‘lakdagi 
mahsulotlar (yarim fabrikatlar) harakati buxgalteriya hisobi schotlarida 
aks ettiriladi.
Masalan, to‘qimachilikda ishlab chiqarish bir qancha bo‘laklardan 
iborat bo‘lib, ulardan asosiylari ip yigirish, to‘qish va ishlov berish 
hisoblanadi. To‘qimachilik ishlab chiqarishi uchun paxta tolasi, yuvilgan 
va yuvilmagan jun, pilla xomashyosi va boshqa materiallar birlamchi 
xomashyo hisoblanadi. Ular birinchi bo‘lakka – ip yigirishga qabul 
Xarajatlarni hisobga olish va mahsulotlar tannarxini hisoblash usullari 
Oddiy (jarayonli)
Buyurtmali 
Bo‘lakli (yarim fabrikatsiz)
Normativ 
Bo‘lakli (yarim fabrikatli) 
Standart kost (Standard-cost) tizimi 
Direkt kost
(Direct cost) tizimi 

---

262 
qilinadi. Ushbu bo‘lak uchun yigirilgan ip tayyor mahsulot hisoblanadi. 
U keyingi bo‘lak – to‘qishga o‘tkazilib, undan xom surp olinadi. Xom 
surp esa uchinchi bo‘lak – ishlov berishga o‘tkazilib, u yerda matoga 
kerakli rasmlar tushiriladi.