R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

9.5. Tayyor mahsulotlarni baholash 
 
Buxgalteriya hisobida va balansda tayyor mahsulotlarni baholash 
haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo‘yicha ko‘rsatiladi. 
Tayyor mahsulotning haqiqiy tannarxini faqat hisobot davri (oyi) 
tugaganidan so‘ng hisoblash mumkin. Mahsulotlar harakati esa – har 
kuni sodir bo‘ladi (ishlab chiqarish, jo‘natish, sotish va h.k.). Shu 
boisdan, joriy hisob uchun mahsulotlarni shartli baholash zarur. Tayyor 
mahsulotlar harakatining joriy, har kunlik hisobi korxona tomonidan 
ishlab chiqilgan reja (normativ) tannarxi bo‘yicha yuritilishi ham 
mumkin.
Hisobot davrining oxirida reja tannarx tayyor mahsulotlarning 
guruhlari bo‘yicha farq summalarini aniqlash yo‘li bilan haqiqiy tannarx 
darajasiga yetkaziladi. Farq summalari mahsulotlarning hisobot davri 
(oy) boshiga qoldig‘i va hisobot davri (oy) davomidagi kirimidan kelib 
chiqqan holda aniqlanadi.
Farqlar korxonada yo‘l qo‘yilgan oshiqcha sarflash yoki tejashni 
bildiradi va shuning uchun ham uning ishlab chiqarish natijalarini 
tavsiflaydi.

---

247 
Farqlar ham tayyor mahsulotlar harakati aks ettirilgan schotlarga 
olib boriladi. Tejalgan summalar «qizil storno», oshiqcha sarflar 
summasi «qo‘shimcha yozuv» usuli bilan yoziladi.
Reja tannarxidan farq summalarini yozish («qizil storno» yoki 
«qo‘shimcha yozuv») hisobot davri (oy) oxiriga sotilgan va omborda 
qolgan tayyor mahsulotlarning haqiqiy tannarxini aniqlash imkonini 
beradi (9.6-rasm).