R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

Ikkinchi variant
. Boshlang‘ich qoldiq (saldo) kreditda bo‘lib, 
debet oboroti esa boshlang‘ich kredit qoldiq va kredit oboroti 
summasidan kichik bo‘lganda, uning matematik modeli quyidagicha 
bo‘ladi: 
S'
kt
+KO
to
-DO
to
=S''
kt 
,
(7)
 

---

130 
Agar debet oboroti boshlang‘ich kredit qoldiq (saldo) va kredit 
oboroti summasidan katta bo‘lsa, u holda qoldiq debetda qoladi. 
Buxgalteriya hisobida xo‘jalik muomalalarini qayd qilish 
xrono-
logik
va 
sistematik
tartibda amalga oshiriladi. 
Xronologik
*
yozuv
deb, xo‘jalik muomalalarining sodir bo‘lish 
ketma-ketligiga ko‘ra qayd qilishga aytiladi. 
Sistematik yozuv
deb, sodir bo‘lgan xo‘jalik muomalalarini 
schotlar tizimi bo‘yicha belgilangan schotlar aloqasi orqali qayd qilishga 
aytiladi.
Xronologik va sistematik yozuvlar birlashtirilishi yuqori samara 
beradi. Hisob registrida bunday kombinatsiyadagi yozuv 
sinxronistik
 
yozuv deyiladi. 
Ro‘yxatga olish, hujjatlarga ishlov berish, buxgalteriya yozuvlarini 
tuzish va ularni schotlarga tarqatib yozishning zamonaviy usullari bu 
ishlarning sermehnatligini kamaytiradi. Hozirgi vaqtda ikkiyoqlama 
yozuvning mohiyatida mujassamlashgan 
«eng buyuk kashfiyot»
ning 
qadr-qimmatini amalga oshirish uchun to‘la sharoitlar yaratilmoqda. 
Birinchidan,
debetlanuvchi va kreditlanuvchi schotlar bo‘yicha 
summalarni jamlash avtomatik rejimda amalga oshirilib, oborotlarni 
jamlash va qoldiqlarni chiqarishda xatolarning oldi olinadi hamda shu 
bilan birga xo‘jalik muomalalarining to‘liq ro‘yxatga olinganligini 
tasdiqlaydi. 
Ikkinchidan,
tegishli xo‘jalik muomalalarini amalga oshiruvchi 
xodimlar o‘rtasida o‘zaro nazoratni ta’minlaydi. 
Uchinchidan,
schotlar korrespondensiyasi asosida xo‘jalik muoma-
lasining o‘z vaqtida amalga oshirilishi va maqsadga muvofiqligi 
aniqlanadi. 
To‘rtinchidan
, bir xildagi muomalalarni ularni guruhlash zarur 
bo‘lgan jarayonda yig‘ib borish yo‘li bilan hisobot davrining oxirida 
umumiy jami bo‘yicha bitta yozuv bajarish imkoni yaratiladi. Bunda 
xo‘jalik muomalasining iqtisodiy mohiyati buzilmaydi. Shu bilan birga 
hisob jarayonining sermehnatligi pasayadi.