R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

7.4-rasm. Hujjatlarni tekshirish turlari. 
Hujjatlarni tekshirish turlari
Mohiyatiga 
ko‘ra tekshirish
Shaklan
tekshirish
Arifmetik
tekshirish
Qarama-qarshi
tekshirish 
Dastlabki hujjatlarni to‘ldirishga
qo‘yiladigan asosiy talablar 
Tasdiqlangan 
ro‘yxatdagi 
namunaviy 
hujjatlar 
shakli
bo‘yicha 
to‘ldirilishi 
lozim
Barcha zarur 
rekvizitlar bo‘lishi 
lozim 
Xo‘jalik 
muomalasi sodir 
bo‘lgan paytda, 
ayrim hollarda 
sodir bo‘lgandan 
so‘ng darhol 
to‘ldirilishi lozim.
Dastlabki 
hujjatlarni 
to‘lg‘azish ularni 
arxivda saqlash 
uchun o‘rnatilgan
muddat davomida 
yozuvlarning 
saqlanishini 
ta’minlashi lozim. 

---

201 
Hujjatlarni 
mohiyatiga ko‘ra tekshirish
deb, ularda aks ettirilgan 
xo‘jalik muomalalarining iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini va 
qonuniyligini aniqlashga aytiladi. 
Shaklan tekshirish
deb hujjatlarning to‘g‘ri rasmiylashtirilishi, 
barcha belgilangan rekvizitlarni to‘lg‘azilishi; xo‘jalik muomalasini 
amalga oshirish va hujjatlarni rasmiylashtirish uchun mas’ul shaxslar-
ning imzolari; xatolarni tuzatish hollarida izohning mavjudligini 
tekshirishga aytiladi. 
Bunday tekshirishdan so‘ng hujjatlar arifmetik tekshirishdan 
o‘tkaziladi. 
Arifmetik tekshirish
da jamlangan yig‘indilarning to‘g‘riligi hamda 
miqdor, sifat va summaviy ko‘rsatkichlarning to‘g‘ri aks ettirilganligi 
aniqlanadi. Birorta yo‘l qo‘yilgan xato aniqlansa, hujjatlar ularni 
to‘lg‘azish uchun javobgar shaxslarga aniqlik kiritish uchun qaytariladi. 
Qarama-qarshi tekshirish
– bu bitta hujjatni boshqasi bilan 
taqqoslab tekshirish. Masalan, ish haqi bo‘yicha hisoblashuv – to‘lov 
tabeli ish vaqtini hisobga olish tabeli bilan; kassir hisoboti unga ilova 
qilingan kirim va chiqim orderlari bilan va h.k.
Hujjatlar puxta tekshiruvdan o‘tkazilganidan so‘ng qabul qilinadi 
va buxgalteriyada ishlanadi. 
Hujjatlarning tekshirilganligi va qabul qilinganligini buxgalter 
hujjatlarni qabul qilish reestrining nusxasida o‘z
imzosi bilan 
tasdiqlaydi. Tekshirilgan va qabul qilingan hujjatlar buxgalteriyada 
ishlanadi. Hujjatlarni buxgalteriyada ishlash quyidagi bosqichlardan 
iborat (7.5-rasm).