R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

 
Dt Kt 
1)
40000 
5.5-rasm. Murakkab buxgalteriya yozuvi(provodkasi). 
 
Buxgalteriya yozuvlari aks ettirilish usuliga ko‘ra formula, grafik, 
struktura va matritsa ko‘rinishlarida bo‘ladi. 
Formula ko‘rinishidagi buxgalteriya yozuvlari chiziqli ko‘rinishda 
bo‘lib, unda korrespondensiyalanuvchi schot nomi bilan birga uning 
shifri ham ko‘rsatiladi. 
Misol. Tarqatilmagan ish haqi summasi kassadan bankka 
topshirildi: debet – 5110-«Hisob-kitob schoti», kredit – 5010-«Milliy 
valutadagi pul mablag‘lari schoti». 
Grafik ko‘rinishidagi buxgalteriya yozuvlari korresponden-
siyalanadigan schotlarning bir tipga kiritilishini ochib beradi. Bundan 
ularning tayinlanishi – avtomatlashtirilgan hisob dasturlarini ishlab 
chiqishda foydalanilishi kelib chiqadi. Bunda har buxgalteriya yozuvi 
muayyan xo‘jalik muomalasining algoritmi hisoblanadi. 
Schotlar o‘rtasidagi bunday o‘zaro bog‘liklik grafik ko‘rinishida 
setkali grafalarini ifodalaydi. Grafa ichida korrespondensiyalanuvchi 
schot, grafaning chap va o‘ng tomonlari esa, strelka yo‘nalishi bo‘ylab 
korrespondensiyalanuvchi schotning kodini ko‘rsatadi. Strelkaning 
xo‘jalik muomalasi tartib raqami ko‘rsatilgan holdagi yo‘nalishi 
kreditlanuvchi schotdan debetlanuvchiga tomon yo‘naltiriladi. 
Misol.
Faraz qilaylik, quyidagi xo‘jalik muomalalari sodir bo‘lgan 
(5.10-jadval). 
 

---

125 
5.10-jadval 
№ 
t/r 
Xo‘jalik muomalalari mazmuni 
Debet 
Kredit 
1 
Korxona xodimlariga oyning 
birinchi yarmi uchun bo‘nak berildi 
4210-«Mehnat 
haqi bo‘yicha 
berilgan 
bo‘naklar» 
schoti 
5010-«Milliy 
valutadagi pul 
mablag‘lari» 
schoti 
2 
Hisobot oyi uchun korxona 
xodimlariga ish haqi hisoblandi: 
a) asosiy ishlab chiqarish 
ishchilariga 
b) boshqaruv xodimlariga 
2010-«Asosiy 
ishlab 
chiqarish» 
schoti 
9420-
«Ma’muriy 
xarajatlar» 
schoti 
6710-
«Xodimlar bilan 
mehnat haqi 
bo‘yicha hisob-
kitoblar» schoti 
3 Korxona xodimlari mehnat haqidan 
daromad solig‘i ushlandi 
6710-
«Xodimlar bilan 
mehnat haqi 
bo‘yicha hisob-
kitoblar» schoti 
6410-«Budjetga 
to‘lovlar 
bo‘yicha qarz» 
schoti 
4 
Hisoblangan ish haqidan avans 
ushlab qolindi 
6710-
«Xodimlar bilan 
mehnat haqi 
bo‘yicha hisob-
kitoblar» schoti 
4210-«Mehnat 
haqi bo‘yicha 
berilgan 
bo‘naklar» 
schoti 
5 Korxona xodimlariga mehnat haqi 
berildi 
6710-
«Xodimlar bilan 
mehnat haqi 
bo‘yicha hisob-
kitoblar» schoti 
5010-«Milliy 
valutadagi pul 
mablag‘lari» 
schoti 
Yuqorida keltirilgan xo‘jalik muomalalarining iqtisodiy mohiyatini 
va schotlar o‘rtasidagi mantiqiy bog‘liqlikni quyidagicha tasvirlfsh 
mumkin (5.6-rasm). 
Buxgalteriya hisobi schotlari faqat hisobga olinadigan mablag‘lar 
yoki ularning manbalaridagi o‘zgarishlarni aks ettirish uchun tayin-
lanmasdan, balki ularda istalgan vaqtga qoldiq (saldo) ham chiqariladi. 

---

126 
Schotda yangi qoldiq chiqarish uchun avvalo uning debeti va 
kreditidagi summalarni jamlash zarur. Debet bo‘yicha jami summa 
(boshlang‘ich qoldig‘isiz) schotning