R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

 
I k k i y o q l a m a y o z u v 
Mablag‘lar va 
manbalar mavjudligi
hamda
harakati
ustidan
nazorat
o‘rnatadi.
 
Mablag‘larning 
olinish manbalari va 
qanday maqsadlarga 
sarflanish 
yo‘nalishlarini 
ko‘rsatadi. 
Xo‘jalik 
muomalalarining 
iqtisodiy mazmunini 
va ularni amalga 
oshirishning 
qonuniyligini 
tekshirishga imkon 
beradi.
 
Schotlardagi 
xatolarni aniqlashni, 
debet oborotlari 
kredit oborotlariga 
teng bo‘lishini 
ta’minlaydi.
 

---

119 
5.6. Schotlar korrespondensiyasi 
 
Xo‘jalik muomalalarini schotlarda aks ettirish natijasida schotlar 
o‘rtasida o‘zaro aloqa yuzaga keladi. Masalan, 5010-«Milliy valutadagi 
pul mabag‘lari» schoti 5110-«Hisob-kitob schoti», 6710-«Mehnat haqi 
bo‘yicha xodim bilan hisoblashishlar» va b. schotlar bilan korrespon-
densiyalanishi mumkin. Bu o‘zaro aloqa 
schotlar korrespondensiyasi
deyiladi. Bunday aloqadorlik muayyan xo‘jalik muomalasining iqtisodiy 
mazmunidan kelib chiqqan holda o‘rnatiladi va ko‘pincha dastlabki 
hujjatning o‘zida ko‘rsatiladi. Keyinchalik bu mazkur xo‘jalik muoma-
lasini tegishli hisob registriga yozishni osonlashtiradi. 
Schotlar korrespondensiyasini hisobda aks ettirishning mazmuni 
mazkur xo‘jalik muomalasi bo‘yicha summani qaysi schot debeti va 
qaysi schot kreditida aks ettirishdan iborat. Shuning uchun ushbu 
qoidani amalga oshirishda schotning debetiga yozish uning bilan 
korrespondensiyalanadigan schotning krediti bo‘yicha aks ettirish 
tamoyiliga qat’iy rioya qilinishi lozim. Xo‘jalik muomalasi bir schotning 
debetiga yozilganida, bir vaqtda uning bilan debeti bo‘yicha 
korrespondensiyalanadigan schot ham ko‘rsatiladi. Ushbu tamoyildan 
kelib chiqqan holda dastlabki hujjatda 
«korrespondensiyalanuvchi 
schot»
grafasini 
«schot»
va 
«analitik schot kodi»
(masalan, uskunalarni 
qabul qilish to‘g‘risida dalolatnoma №AV-14shakl) degan ikkita grafaga 
bo‘lingan holda ko‘rsatiladi. Boshqa hujjatlarda («Asosiy vositalarni 
qabul qilish-topshirish dalolatnomasi (yuk-xati)» №AV-1 va b.) mazkur 
tamoyil yuqorida ko‘rsatilgan ikkita grafa 
«debet»
va 
«kredit»
grafalarining tarkibida bo‘lganda amalga oshiriladi. 
Buxgalteriya hisobi tizimida schotlar korrespondensiyasini qo‘l-
lash har bir yozuvning mohiyatini oydinlashtirish va xo‘jalik muoma-
lasining iqtisodiy mazmunini tushunishga imkon beradi. Agar schotlar 
orasidagi bunday aloqadorlik bo‘lmasa, u holda bunday schotlar kor-
respondensiyalanmaydi. Masalan, 6520- «Maqsadli davlat jamg‘arma-
lariga to‘lovlar» schoti o‘zining iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra 8300- «Ustav 
kapitalini hisobga oluvchi schotlar (8310, 8320, 8330)» bilan, 0100- 
«Asosiy vositalarni hisobga oluvchi schotlar (0110-0199)» 2980-«Savdo 
ustamasi» schoti bilan bog‘lanishi mumkin emas. 
Shunday qilib,