R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

ΣS'
dt
=ΣS'
kt , 
(1)
 
Ushbu model barcha sintetik schotlarning ma’lum sanaga bo‘lgan 
boshlang‘ich debet qoldiqlarining summasi passiv sintetik schotlarning 

---

118 
shu sanaga bo‘lgan boshlang‘ich kredit qoldiqlari (saldo) summasiga 
teng deb o‘qiladi. 
Barcha sintetik schotlar bo‘yicha debet va kredit oborotlari tengligi 
qonuniyatining matematik modeli quyidagicha bo‘ladi: 
ΣDO
to
=ΣKO
to ,
(2)
 
D
oto
– sintetik schotlarning ma’lum davr ichidagi debet oboroti; 
K
o
to
– sintetik schotlarning ma’lum davr ichidagi kredit oboroti. 
Ushbu model ma’lum davr ichida barcha sintetik schotlar debet 
oborotlarining summasi, shu davr ichidagi kredit oborotlari summasi 
bilan teng deb o‘qiladi.
Endi sintetik schotlarning oxirgi qoldiqlarini (saldo) 
S''
– deb 
belgilab, barcha aktiv va passiv sintetik schotlar bo‘yicha oxirgi qoldiq 
(saldo) summalari tengligi qonuniyatining matematik modelini tuzamiz: 
ΣS''
dt
=ΣS''
kt ,
(3) 
Ushbu model barcha aktiv sintetik schotlarning ma’lum sanaga oxirgi 
debet qoldiqlarining summasi, barcha passiv sintetik schotlarning shu 
sanaga bo‘lgan oxirgi kredit qoldiqlari summasiga teng deb o‘qiladi. 
Bayon qilinganlarga asoslanib, ikkiyoqlama yozuv usulining 
ahamiyatini quyidagicha tasvirlaymiz (5.3-rasm): 
5.3-rasm. Ikkiyoqlama yozuvning ahamiyati. 
Xo‘jalik muomalalarini schotlarda ikkiyoqlama aks ettirish ulkan 
nazorat ahamiyatiga ega, chunki barcha schotlarning debetidagi yozuvlar 
barcha schotlarning kreditidagi yozuvlar yig‘indisiga teng bo‘ladi. 
Bunday tenglikning bo‘lmasligi ikkiyoqlama yozuvda xatoga yo‘l 
qo‘yilganligini, ya’ni schotlardagi yozuvlarda xato borligini bildiradi. 
Bunday xatolarni o‘z vaqtida topish va tuzatish kerak.