R ah im ov a sh od iy a shu xr at q I zi ingliz va ozbek till arid a bahuvrining

Bitiruv  malakaviy  ishning  tarkibi: 

Ushbu    bitiruv    malakaviy    ishining 

umumiy   tarkibi  kirish,  asosiy  qism   ikki  bob,  olti fasl,  boblar  bo‘yicha kirish 

va  xulosalar,      umumiy    xulosa      va      foydalanilgan        adabiyotlar      ro‘yxatidan   

tarkib  topdi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

7 

BIRINCHI BOB:O‘ZBEK VA INGLIZ TILLARIDA 

QO‘SHMA SO‘ZLAR VA ULARNING O‘RGANILISHI 

Qo‘shma  so‘zlar  va  ularning  o‘rganilishi  tarixi  mavzusi  bo‘yicha  biz 

tanishgan  adabiyotlardan  ma’lum  bo‘ldiki,  qo‘shma  so‘zlar  o‘zbek  va  ingliz 

tillarida  tilshunoslar  tomonidan  keng  o‘rganilgan.  O‘z  o‘rnida  aytish  joizki, 

qo‘shma  so‘zlar  ikkala  tilda  ham  keng  o‘rganilgan,  ayniqsa  ingliz  tili 

mutaxassislari qo‘shma so‘zlarni klassifikatsiyasi  va differensatsiyasi,  ya’ni  ularni 

guruhlarga  bo‘linish  imkonlari  va  o‘zaro  farqli  tomonlarini  ajratib  o‘rganilishiga 

jiddiy  e’tibor  qaratishgan.  Bu  borada    nemis  va  rus  tilshunoslarining  ahamiyatga 

loyiq  ishlarini  ham  ta’kidlab  o‘tish  lozim.  Endi  qo‘shma  so‘zlarning  o‘zbek  tilida 

o‘rganilishiga  kelsak,  qo‘shma  so‘zlar  haqida  bildirilgan  fikr-  mulohazalarning 

ayrimlari  e’tirozli,  hatto  qusurlar  ham  bor.  Bu  kamchiliklar  ayniqsa  biz  bitiruv 

malakaviy  ishimizda  o‘rganayotgan  aniqlovchili(attributiv)  qo‘shma  so‘zlar  bilan 

yaqindan bog‘liq. Nainki, haligacha o‘zbek tilishunosligida ayrim so‘z birikmalari 

bilan  qo‘shma  so‘zlarning  farqli  tomonlari  yaqqol  ochib  berilmagan.  Ayniqsa, 

ularning  imlosida(qo‘shib  va  ajratib  yozishda)  ,  morfologiyasida(qurilishida  va 

semantikasida(ma’no-mazmunlarida)  farq  borligi  va  ularni  farqlanib  o‘rganilishi 

lozimligi  ko‘rsatilmagan.  Chunonchi  o‘zbek  tili  izohli  lug‘atlarining  ikki  jildli  va 

besh  jildli  nashrlarida,  “Hozirgi  o‘zbek  adabiy  tili”,  Sh.  Shoabdurahmonov,  M. 

Asqarova,  A.  Hojiyev,  I.  Rasulov,  X.  Doniyorov;  I  qism,  Toshkent 

“ O‘qituvchi”,1989; adabiyotlarida  ham ayrim til birliklari ( so‘zboshi, og‘iroyoq, 

cho‘rtkesar  va  boshqalar)  ning  qaysi  orfografik  to‘g‘ri  yozilgan  va  qaysining 

ma’nosi  qanday  tushunilishi  kerakligi  farqlab  berilmagan.  Shu  ma’noda  bitiruv 

malakaviy  ishimizning  bob  va  fasllarida  ayrim  shaxsiy  fikr  mulohazalarni 

bildiramiz.