R ah im ov a sh od iy a shu xr at q I zi ingliz va ozbek till arid a bahuvrining

2.1. “Bahuvrihi” va uni boshqa qo‘shma so‘zlardan farqlanish 

xususiyatlari 

Grammatik tobelik munosabatlari asosida birikkan, yoki, bu munosabat aniq 

anglashilmaydigan  ikki  va  undan  ortiq  so‘z  yoki  so‘z  shakllaridan  tashkil 

topib,asosiy  va  yordamchi  urg‘ular  ostida  talaffuz  qilinadigan,  bir  tushunchani 

ifodalaydigan  so‘z 

qo‘shma  so‘z 

deyiladi.  Masalan:  belbog‘,  yer  yong‘oq, 

yertandir, muzyorar, kungaboqar, ko‘zoynak, oshqovoq, so‘z boshi, mehmondo‘st, 

sohibjamol, o‘zbilarmon. (10) 

---

 

 

 

31 

Qo‘shma  so‘zlar  Yevropa  tilliarida    oziga  xos  turlarga  ajratib  o‘rganiladi. 

Yuqoridagi  bobimizda  bunga  o‘zingiz  ham  guvohi  bo‘ldingiz,  jumladan  ingliz 

tilida  4  ta  guruh    va  qolaversa    roman  –german  oilasiga  mansub  bo‘lgan  nemis 

tilida  qo‘shma so‘zlar 4 ta guruhga bo‘linadi. 

1.

 

Attributive Zusammensetsungen 

2.

 

Kopulative Zusammensetsungen 

3.

 

Zusammenrueckungen 

4.

 

Zusammenbildungen 

Attributiv

  qo‘shma  so‘zlar  (aniqlovchili  qo‘shma  so‘zlar)  bir  biri  bilan 

qo‘shma  so‘z  komponentlarining  aniqlovchi-aniqlanmish  xususiyatlariga  qarab 

belgilanadi.  Odatda  qo‘shma  so‘zning  birinchi  komponenti  birinchisini  aniqlab 

kelishi  mumkin(yoki  teskarisi-  das  Jahrhundert,  das  Zehnt).    Bu  turdagi  qo‘shma 

so‘zlar  komponentlari  otlardan  yoki  sifatlardan  tashkil  topishi  mumkin.  Masalan, 

Schwarzbrot,  Tischlampe,  Tageslicht,  Sonnenstrahl,  dunkelrot

  kabi.  Xuddi  shu 

guruhga  mazkur  bitiruv  malakaviy  ishimizning  tadqiqot  obyekti  bahuvrihilar  ham 

kiradi. Misol uchun, Graukopf, Rotkaeppchen. 

Kopulativ

  qo‘shma  so‘zlarda  komponentlar  sintaktik  ,  semantik  jihatdan 

teng  huquqli  bo‘ladilar,  yoxud  ularda  tobelik  yoki  hokimlik  bo‘lmaydi.  Ularning 

ma’nosi  teng  huquqlilik  asosida  mushtaraklashadi,  chunonchi: 

Strichpunkt, 

taubstumm, dreizehn, zweiundzwanzig, bittersuess.