Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа



Download 2,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet152/244
Sana19.05.2023
Hajmi2,76 Mb.
#941326
1   ...   148   149   150   151   152   153   154   155   ...   244
Bog'liq
033-

3.4.4. Ёниш жараѐнининг моҳияти 
Ёниш – мураккаб физик-кимѐвий жараѐн бўлиб, у ѐнувчи 
модда ѐки материал билан ҳаво таркибидаги кислороднинг
ўзаро реакцияси таъсирида юзага келади. Ёниш содир бўлиши
учун албатта ѐнувчи модда, кислород ва ѐниш манбаси бўлиши 
лозим. Агар ҳаво таркибида кислород миқдори 14% дан 
кам бўлса, ѐниш жараѐни сусаяди, кислород миқдори 10%
бўлганда эса туташ, буруқсиш юзага келади. Кислород
миқдори 8% бўлганда эса туташ ҳам тўхтайди. 
Ёнғин манбасини икки турга ажратиш мумкин, яъни очиқ
(аланга, учқун, қизиган буюмлар ва б .) ва яширин (кимѐвий
реакциялар натижасида ҳосил бўладиган иссиқлик миқдори, 
микробиологик жараѐнлар адсорбцияси, адиабатик сиқилишлар,
ишқаланиш, зарба ва б.). 
Ёнғинни ўчиришнинг мохияти, юқорида таъкидланган учта 
ѐниш жараѐнининг ташкил этувчиларини ўзаро таъсирини
тўхтатишдан иборатдир.
Қуйидаги графикда (3.10-расм) ѐниш жараѐни вақтида 
ѐнувчи материал ҳароратининг ўзгариши келтирилган. Бу ерда t
б
– бошланғич ҳарорат; t
э 
– эриш ҳарорати; t
т
– тутақиш, ўт олиш 
ҳарорати ; t
а 
– алангаланиш ҳарорати; t
ѐ
– ѐниш ҳарорати. 


212 
3.3.-расм. Ёниш жараѐнида ѐнувчи материал 
ҳароратининг ўзгариш графиги 
Ҳароратининг 
t
б 
дан tэ оралиғида материалнинг эриши, 
буғланиши рўй беради. Ҳарорат tэ дан ошгандан сўнг 
оксидланиш жараѐни юзага келади ва оксидланиш реакцияси
натижасида ажралиб чиқадиган иссиқлик таъсирида ҳарорат тез 
ўсади. Тутоқиш, ўт олиш ҳароратида эса бутун материал
туташи кузатилади ва ниҳоят ҳарорат t
а
га етгач, алангаланиш 
бошланади. Натижада, ҳарорат ошиб ѐниш ҳарорати( t
ѐ
)га
этади. Бу вақтда ташқи манба олинганда ҳам ѐниш давом этади. 
Тутақиш, ўт олиш ҳарорати (t
т
) – бу ѐнувчи модданинг энг паст
ҳарорати бўлиб, бунда буюмнинг устида газ ва буғлар ҳосил
бўлади ва улар ташқи манба таъсирида алангаланади. Лекин,
уларни ҳосил бўлиш тезлиги, манбасиз ѐниш жараѐнини
кечиши учун кам ҳисобланади. Алангаланиш ҳароратида эса
ѐнувчи материал ташқи манба таъсирисиз ҳам ѐнади. Шу
сабабли, ҳар доим t
т
ҳарорати t
а
ҳароратидан кичик бўлади. 
Материалга иссиқлик (ѐниш манбаси) таъсир этган вақтдан 
алангаланиш давригача бўлган вақт оралиғи индукция даври
деб аталади. 


213 
Айрим моддалар ѐки материаллар маълум ҳароратда ўз-
ўзидан алангаланиш хусусиятига эга бўлади. Уларнинг бу 
хусусияти ҳавонинг таъсирида, сувнинг таъсирида ва 
материалларнинг (моддаларнинг ) ўзаро таъсирида юзага келиши 
мумкин. 
Алангаланиш ҳароратига боғлиқ ҳолда ѐнғинга хавфли 
суюқликлар тез алангаланувчи (ТАС) ва ѐнувчи суюқликларга 
(ЕС) бўлинади. ТАСларнинг буғлари 45
о
С ҳароратда, ѐнувчи
суюқликлар эса 45
о
С дан юқори ҳароратда алангаланади. Ўз 
ўзидан алангаланиш ҳарорати турли хил материаллар ва
моддаларда турлича бўлади, масалан, керосин – 250-265
о
С, 
бензин А-66 – 255
о
С, дизел ѐқилғиси ДЗ – 240
о
С ва ҳ.к. 

Download 2,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   148   149   150   151   152   153   154   155   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish