Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Бир фазага тегиб кетиш схемаси 
Ерга уланган нейтралли сетларнинг бир фазасига тегиб 
кетиш ҳолатларида: 
H
h
ф
h
r
R
U
J


r
H
 ≤ 4
Ом – ерга улаш қурилмаси қаршилиги. 
)
(
од
об
П
H
h
ф
n
r
r
r
r
R
U
J





, 
r
п
– пол (ер) қаршилиги, 
r
об
– оѐқ кийим қаршилиги, 
r
од
– кийим қаршилиги. 
Изоляцияланган нейтралли сетларнинг бир фазасига тегиб 
кетиш ҳолатларида



r
R
U
J
h
ф
h
3
1


r
– фаза қаршилиги 
Хавфсизлик талаби бўйича:
r ≥ 0,5 
Мом 
Икки фазага тегиб кетиш схемаси



h
ф
ф
л
h
R
U
U
U
J
3


J
h
– ток кучи (бундай қийматда инсон хавфсиз 
шароитда бўлади) 
U
л
– чизиқли кучланиш; 
U
ф
– фаза кучланиши 

---

167 
Қадам кучланиши – 
ток занжирининг 0,8 метр масофада 
жойлашган нуқталари орасидаги потенциаллар фарқи 
φ
x+a
U
ш
φ
x























3
3
3
3
a
x
x
a
x
x
ш
U
β – қадам кучланиши қаршилиги. 
Қадам кучланиши тупроқнинг таркиби ва турига солиштирма 
қаршилигига боғлиқ бўлади. 
3.3.5.3. Ишлаб чиқариш биноларининг электрдан 
зарарланиш хавфлилиги бўйича таснифланиши 
Электр токидан шикастланиш кўпчилик ҳолларда электр 
қурилмалари 
ишлаѐтган 
муҳитга 
боғлиқ 
бўлади. 
Ўтказгичларнинг ва электр қурилмаларининг изоляциялари 
агрессив буғ ва газли муҳитларда ейилади, шунингдек Юқори 
намликдаги иш жойларида инсон танасининг электр токига 
таъсири кескин камаяди. 
Барча ишлаб чиқариш бинолари электр хавфсизлиги бўйича
қуйидаги уч гуруҳга ажратилади: 
1. Юқори хавфлиликдаги бинолар. Бундай ишлаб чиқариш 
биноларига қуйидаги шароитдаги ишлаб чиқариш бинолари 
киради: ток ўтказувчи (металл, ер, бетон) полга эга бинолар 
юқори намлик ѐки ток ўтказувчи чангли муҳит, ҳавонинг юқори 
ҳарорати (+ 30
0
дан юқори), электр қурилмаларининг металл 
қисмларига ѐки иншоотларнинг металл конструкцияларига 
электр симларини тегиб қолиш хавфи бор бўлган шароитдаги 
бинолар киради;
2. Ўта хавфли бинолар: ҳавонинг нисбий намлиги 100% га 
яқин бўлган муҳит, кимѐвий актив муҳит, юқори хавфлиликдаги 
бинолар учун белгиланган шартларнинг бир вақтда иккитаси ѐки 
бир нечтаси мавжуд бўлган шароитдаги бинолар;

---

168 
3. Юқори хавфлиликда бўлмаган бинолар – юқори 
хавфлиликдаги ѐки ўта юқори хавфлиликдаги биноларнинг 
белгилари бўлмаган бинолар.