Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Машина ва механизмларнинг титрашини камайтириш 
йўллари 
Машина-механизмлар ва жиҳозларнинг иш жараѐнида ҳосил 
бўладиган титрашларини, ѐки титраш манбаига таъсир этиб, ѐки 
бутун тебранувчи тизимга таъсир этиш йўли билан камайтириш 
мумкин. 
Замонавий машина ва механизмлар тузилишининг характерли 
хусусияти шундаки, уларни ташкил этувчи барча элементлар 
ўзаро узвий боғланган ҳамда қўзғалувчи қисмлари катта тезликда 
ҳаракатланувчандир. Шу сабабли, машиналарда турли хил 
резонанс частоталар ҳосил бўлади. Машина ва механизмларда 
титрашни юзага келишига уларнинг ўзаро бириккан деталлари 
орасидаги зазорларда юзага келадиган куч сабаб бўлади. Бу
кучнинг миқдори ва ўзгариши ишчи аъзоларга таъсир
этувчи кучланишнинг характерига (динамик, статик), тизим 
элементларининг ҳаракат турига (айланма ҳаракат, илгариланма 
– 
қайтма 
ҳаракат 
ва 
б.), 
айланувчи 
деталларнинг 

---

137 
балансирланганлик даражасига ва деталлар орасидаги зазорларга 
боғлиқ бўлади. Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, титрашни 
камайтириш йўлларини ишлаб чиқиш мумкин бўлади. Уларга 
ишчи аъзоларга таъсир этувчи кучланишнинг тенг таъсир 
этишига эришиш, кривошип механизмларни тенг айланувчи 
механизмларга алмаштириш, гидроузатмалардан фойдаланиш, 
ўзаро бирикувчи деталлар сиртининг тозалик ва аниқлик 
синфини ошириш кабилар киради.
Бундан ташқари турли хил конструкциядаги титраш 
изоляторларидан фойдаланиш ҳам яхши самара беради. Бундай 
изоляторларга АКСС-15М, АКСС-25М, АКСС-400И ларни мисол 
қилиш мумкин. 
 
3.1.-расм. Ҳаво ѐстиқли титрашдан ҳимояловчи 
ушлагич
: 
1-резина қобиқ; 2-«ниппел»ли киритиш тешиги; 3-
ҳаво бўшлиғи.
Титраш билан ишловчи жиҳозлар билан ишлашда ҳам турли 
хил воситалардан фойданилади. Масалан, қўлни титрашдан 
ҳимоялаш учун ҳар хил титрашдан ҳимояловчи қўлқоплар 
ишлатилади. Бунга ҳаво ѐстиғига эга бўлган ва эластик 
материалдан тайѐрланган ушлагич мисол бўла олади (3.6.-
расм). Оѐққа узатиладиган титрашлардан ҳимояланиш учун эса 
турли 
хил 
титрашдан 
ҳимояловчи 
пойафзаллардан 
фойдаланилади.