Р-29 рахимджанов дурбек Абиджанович абу ҳафс ан-насафийнинг «китоб ал-қанд фи ма‘рифат ‘уламо’ самарқанд» АСАРИ самарқандда ҳадис илми тарихи бўйича муҳим манба

Тадқиқотнинг илмий янгилиги.
Диссертацияда VIII-XII 
асрлар мобайнида Самарқандда ҳадис илми мактаблари тарихини 
ўрганиш биринчи марта махсус тадқиқот объекти этиб танланди. 
Бунда ҳадис илми намояндалари – муҳаддисларнинг шаҳар 
ижтимоий-сиёсий, маданий ҳаётида тутган ўрни, маънавиятни 
ривожлантиришдаги, хусусан, маҳаллий маданият жиҳатларининг 
исломлашувида ўйнаган роллари атрофлича комплекс таҳлил 
этилди. Мазкур жараёнларни ўрганишда асосий манба – Абу Ҳафс 
ан-Насафийнинг «Китоб ал-қанд» ва унинг сайланмаси 
ҳисобланмиш Муҳаммад ибн ‘Абд ал-Жалил ас-Самарқандийнинг 
«Мунтахаб китоб ал-қанд» асарлари илк бор кодикологик таҳлил 
этилиб, уларнинг илмий-танқидий матни яратилди. 
Самарқанд муҳаддислари орасида мунозараларга сабаб бўлган 
ҳадис мавзуларини аниқлаш йўли билан шаҳардаги маънавий 
муҳитни тиклаш услубини ҳам тадқиқотнинг илмий янгилиги 
сифатида зикр этиш мумкин.
 
Тадқиқотнинг назарий ва амалий аҳамияти.
Ушбу 
тадқиқот Мовароуннаҳрда ислом тарихини тадқиқ қилиш, бой 
миллий меросни ҳадислар асосида ўрганиш бўйича амалга 
ошириладиган 
ишларнинг 
дебочасидир. 
Ўлкамиз 
ҳадисшунослигини кенг қамровли тадқиқ этиш маънавиятимиз 
тарихи бой қирраларини чуқурроқ тушунишга ёрдам беради. 
Тадқиқот 
натижаларидан 
олий 
ўқув 
юртларида 
«Диншунослик», «Исломшунослик», «Ҳадисшунослик», «Ўрта 
Осиёда ислом тарихи» каби асосий ва махсус курсларини 
ўқитишда фойдаланиш мумкин. 
Маълумки, Ўрта асрларда Мовароуннаҳрдан минглаб 
алломалар етишиб чиққанлар. Уларнинг ҳаёт йўллари, қолдирган 
14
Абу Бакр Аҳмад ибн ‘Али ал-Хатиб ал-Ҳофиз ал-Бағдодий. Та’рих Бағдод 
ав Мадинат ас-Салом: 14 жилдли. – Байрут: Дор ал-кутуб ал-‘илмийа, 1997; Абу-
л-Фадл Муҳаммад ибн ‘Абд ал-Жалил ас-Самарқандий. Мунтахаб китоб ал-қанд. 
– Париж. – Франция Миллий кутубхонаси. – Араб қўлёзмалари фонди. – Қўлёзма 
№ 6284; Абу Са‘д ‘Абд ал-Карим ибн Муҳаммад ибн Мансур ат-Тамимий ас-
Сам‘оний. Ал-Ансоб: 5 жилдли / ‘Абдуллоҳ ‘Умар ал-Борудий таҳрири остида. – 
Байрут: Дор ал-фикр, 1419/1998; Абу Бакр Во‘из Балхий. Фазо’ил-и Балх / 
Арабчадан форс тилига Ҳусайн Ҳусайний Балхий таржимаси. – Теҳрон: Бунйод-и 
фарҳанг-и Ирон, 1969. 

---

9 
бой илмий маънавий мерослари билан халқимизни яқиндан 
таништириш ва бу муҳим ишлар орқали миллий маънавиятимизни 
юксалтириш йўлида қилинган илмий иш муҳим аҳамият касб 
этади.