Quyosh tizimi va uning sayyoralari haqida umumiy ma’lumotlar

Mars (Mars) - Quyoshdan uzoqligi bo‘yicha to‘rtinchi, Quyosh tizimidagi sayyoralar orasida o‘lchami bo‘yicha yettinchi sayyoradir. Qizil rangdagi yorqin sayyora bo‘lganligi tufayli oddiy ko‘z bilan oson kuzatiladi (10-rasm). Mars ham Quyosh tizimidagi boshqa sayyoralar singari antik pantion xudolaridan biri - urush xudosi nomi bilan atalgan (yunoncha Aresga mos keladi). Shu tarzda uning yo‘ldoshlari: Fobos va Deymos ham unga urushlarda hamroh bo‘lgan ikki o‘g‘lining ismi bilan atalgan.

• 
  Mars (Mars) - Quyoshdan uzoqligi bo‘yicha to‘rtinchi, Quyosh tizimidagi sayyoralar orasida o‘lchami bo‘yicha yettinchi sayyoradir. Qizil rangdagi yorqin sayyora bo‘lganligi tufayli oddiy ko‘z bilan oson kuzatiladi (10-rasm). Mars ham Quyosh tizimidagi boshqa sayyoralar singari antik pantion xudolaridan biri - urush xudosi nomi bilan atalgan (yunoncha Aresga mos keladi). Shu tarzda uning yo‘ldoshlari: Fobos va Deymos ham unga urushlarda hamroh bo‘lgan ikki o‘g‘lining ismi bilan atalgan.
  
• 
  Marsdan Quyoshgacha o‘rtacha masofa 228 mln. km, Quyosh atrofida aylanish davri - 687 yer sutkasiga teng. Mars orbitasi ancha sezilarli ekssentrisitetga ega (0,0934), shuning uchun Quyoshgacha masofasi 206,6 dan 249,2 mln. km gacha o‘zgaradi.
  
• 
  Marsda ham magnit maydoni mavjud bo‘lib, u Yernikidan taxmi-nan 800 marta kuchsiz.
  
• 
  Sayyoraning ekvatorida harorat-ning o‘zgarishi tushda +30 °C dan kechasi -80 °S gacha. Qutublarida haro-rat -143 °S gacha pasayishi mumkin.
  
• 
  Asosan karbo-nat angidritdan iborat Mars atmos-ferasi juda siy-rak.
  

Yupiter - Quyosh tizimida Quyoshdan uzoqligi bo‘yicha beshinchi va kattaligi bo‘yicha birinchi plane-tadir. Bu sayyora antik davrdan ma’lum bo‘lib, qadimgi rim xudosi Yupiter nomi bilan atalgan, muqobili qadimgi yunoncha Zevs. U gigant sayyoralar turiga mansub. Yupiterning janubiy kengliklarida tabiati hozirgacha noma’lum bo‘lgan sekin siljuvchi oval shaklidagi Ulkan Qizil Dog‘ bo‘lib, uning o‘lchami ko‘ndalangiga 30-40 ming km ga boradi. 100 yil davomida u Yupiter sirtida taxminan uch marta aylanib chiqadi .

• 
  Yupiter - Quyosh tizimida Quyoshdan uzoqligi bo‘yicha beshinchi va kattaligi bo‘yicha birinchi plane-tadir. Bu sayyora antik davrdan ma’lum bo‘lib, qadimgi rim xudosi Yupiter nomi bilan atalgan, muqobili qadimgi yunoncha Zevs. U gigant sayyoralar turiga mansub. Yupiterning janubiy kengliklarida tabiati hozirgacha noma’lum bo‘lgan sekin siljuvchi oval shaklidagi Ulkan Qizil Dog‘ bo‘lib, uning o‘lchami ko‘ndalangiga 30-40 ming km ga boradi. 100 yil davomida u Yupiter sirtida taxminan uch marta aylanib chiqadi .
  
• 
  Yupiter - Quyosh tizimidagi eng yirik sayyora. Uning ekvato-rial radiusi 71,4 ming km ga teng bo‘lib, Yer radiusidan 11,2 marta ortiq. Yupiter kuchli magnit maydoniga ega, uning qutbiyligi Yernikiga nisbatan teskari. Magnit maydonining mavjudligi Yupiter zaminida metal vodorod borligidan dalolat beradi.
  
• 
  Yupiter kuchli radiatsion qambarga ham ega. Yupiterga «Galileo» kosmik apparati yaqinlashganda odam uchun havfli bo‘lgan dozadan 25 marta ortiq radiatsiya olgan. Yupiter radiatsion qambarining radionurlanishi 1955 yili aniqlangan.