Qutblanish va qutblanish tekisligining aylanishi

1.2-rasm. Qutblanish tekisligining magnit maydoni ta’sirida aylanishi yorug‘likning shaffof moddalarda magnit kuchlanish chiziqlari bo‘ylab tarqalishi

Qutblanish tekisligining  burilish burchagi yorug‘likning magnit maydonidagi modda ichidagi l uzunligiga va hamda H magnit maydon kuchlanishiga proporsional:

 = k∙ l∙ H,

k koeffitsiyent berilgan jismning magnit maydonida qutblanish tekisligini aylantira olish darajasini ko‘rsatadi. K koeffitsiyentning son qiymatlari, umuman aytganda, unchalik katta emas. Shaffof qattiq jismlar ham, suyuqlik va gazlar ham magnit maydonida qutblanish tekisligini aylantira oladi. Agar  burchak minutlar bilan, H – erstedlar bilan l – sm lar bilan o‘lchangan bo‘lsa, shishaning ba’zi bir xillari uchun (og‘ir flint) k ning qiymati 0,1 ga yetadi.

1.3-rasm. Qutblanish tekisligining magnit maydoni ta’sirida aylanishini kuzatish metodi.

Qutblanish tekisligini burish yo‘nalishiga qarab jismlar 2 turga bo‘linadi. Qutblanish tekisligini magnit maydoni yo‘nalishi bo‘yicha kuzatuvchiga nisbatan o‘ng tomonga buruvchi moddalar o‘naqay aylantiruvchi, ya’ni musbat moddalar deb ataladi. Boshqacha aytganda, agar magnit maydoni kuchlanganligining yo‘nalishi parma nayzasining musbat harakatiga mos kelsa, unga parma bandining aylanish yo‘nalishi musbat aylantiruvchi moddaning qutblanish tekisligini burish yo‘nalishini ko‘rsatadi. Musbat moddalar uchun k koeffitsiyent musbat hisoblanadi. Aksincha, unga qarama qarshi yo‘nalishiga aylantiruvchi moddalar chapaqay aylantiruvchi yoki manfiy modda deb ataladi. Manfiy moddalar tarkibida ham faqat paramagnit atomlar bo‘ladi. Paramagnit moddalarning o‘zlari esa hamma vaqt ham manfiy bo‘lavermaydi. Berilgan moddaning aylantirish yo‘nalishi faqat magnit maydon yo‘nalishi vositasidagina belgilanadi va u, yorug‘likning tarqalishi yo‘nalishiga aslo bog‘liq emas.