Quruq qurilish qorishmalari va ularning klassifikatsiyasi

Haqiqiy zichlik-mutlaq zich holatdagi, ya’ni g‘ovaksiz va kovaksiz material massasining hajmiga nisbati. Tabiiiy zichlikni aniqlash uchun material massasini materialning o‘zi egallagan mutlaq hajmga bo‘lish kerak:
R mVa.
Ko‘pincha materiallarning tabiiy zichligini suvning 4⁰S da 1 gsm³ ga teng bo‘lgan tabiiy zichligiga nisbatan olinadi, u holda aniqlanadigan tabiiy zichlik o‘lchamsiz kattalikdek bo‘lib qoladi. Qurilish materiallarining aksariyati g‘ovakli bo‘ladi, shu sababli xar doim ularning o‘rtacha zichligi tabiiy zichligidan kichik bo‘ladi, faqat zich materiallarning (po‘lat, shisha, bitum va ba’zi boshqa materiallar) tabiiy va o‘rtacha zichligi amalda teng bo‘ladi, chunki ularda ichki g‘ovaklar xajmi juda kichik.
1-jadvalda ba’zi qurilish ashyolarining haqiqiy va o‘rtacha zichligi keltirilmoqda.


1-jadval.

Ashyo	Zichligi, kgm^3
	Haqiqiy	O‘rtacha
Po‘lat	7850-7900	7800-7850
Granit	2700-2800	2600-2700
Ohaktosh (zich)	2400-2600	1800-2400
Qum	2500-2600	1450-1700
Sement	3000-3100	900-1300
Keramik g‘isht	2600-2700	1600-1900
Og‘ir beton	2600-2900	1800-2500
Qarag‘ay	1500-1550	450-600
Poroplastlar	1000-1200	20-100

O‘rtacha zichlik-ashyolar namunasining uning massasini egallagan butun xajmga (undagi g‘ovak va kovaklar bilan birga) nisbati bilan aniqlanadigan fizik kattalikdir. O‘rtacha zichlik doimiy emas, u ashyoning g‘ovakligiga qarab o‘zgaradi. Sun’iy ashyolarni kerakli o‘rtacha zichlikda tayyorlash mumkin, masalan g‘ovakligini o‘zgartirib o‘rtacha zichligi 1800-2500 kgm³ bo‘lgan og‘ir beton yoki o‘rtacha zichligi 500-1800 kgm³ bo‘lgan engil beton olinadi. O‘rtacha zichlik kattaligiga materiallarning namligi ta’sir qiladi: namligi qancha yuqori bo‘lsa, materiallarning o‘rtacha zichligi shuncha katta bo‘ladi. Ashyolarning o‘rtacha zichligini ularning g‘ovakligini, issiqlik o‘tkazuvchanligini, issiqlik sig‘imini, kostruksiyalarning mustahkamligini (o‘z massasini xisobga olgan holda) xisoblash va ashyolar tashish narxini xisoblab chiqish uchun bilish zarur.