Qurilishda menejment

4. Qarz olish, uni rasmiylashtirish tartibi va qaytarish 
 
 
Respublika milliy iqtisodiyoti tarmoqlari korxonalarni kreditlashning eng 
muxim manbalaridan biri- xususiylashtirishdan tushadigan mablaglardir. O‘zbekiston 
xususiylashtirishdan tushgan barcha mablagni davlat byudjetiga emas, balki 
xususiylashtirilgan korxonalarni qo‘llab- quvvatlashga xamda bozor infratuzilmasini 
rivojlantirishiga yunaltirgan dunyodagi kamdan- kam davlatlardan biri hisoblanadi. 
Shunday qilib, xususiylashtirilgan korxonalar faoliyatini mablag bilan 
ta‘minlashning birinchi xususiyati shundaki, mablaglarni davlat tasarrufidan 
chikarish xisobiga xosil bo‘ladi va Davlat Mulki kumitasi maxsus xisob varagida 
jamgariladi. 
Ikkinchi xususiyati shundan iboratki, Respublika Moliya Vazirligi bilan 
kelishilgan xolda kreditdan foydalanishning imtiyozli suriluvchi foiz stavkalari 
belgilanadi. Foiz stavkasi mikdorining uzgarishi xar chorakda yuz beradi, lekin u xar 
doim respublika urtacha bank foiz stavkasidan past bo‘ladi. Shunday qilib, 
mulkchilik shaklini nodavlat mulkchilik shakliga uzgartirgan korxona yangi shaklida 
faoliyat ko‘rsatishning birinchi kunidayok uz biznes dasturlarini amalga oshirish 
uchun davlat korxonalaridagiga nisbatan foydalirok shartlarda mablag olish imkoniga 
ega bo‘ladi. Shunisi muximki, bu xolda loyixalarni kreditlash haqidagi qaror 
farmoyish berish, yukoridan ko‘rsatish yuli bilan emas, balki kat‘iy iqtisodiy xisoblar 
asosida qabul kilinadi. 
Bunday xollarda qarorni rasmiylashtirish uchun Davlat mulki kumitasiga 
kuyidagilarni topshirish talab kilinadi: 
1. 
Xat- karz olinadigan korxona kiradigan xo‘jalik tashkiloti (xoldinglar, kontsernlar, 
uyushmalar va xokazo) ning tavsiyanomasi. 
2. 
Korxonaning kredit olish to‘g‘risidagi arizasi (mablag bilan ta‘minlash buyicha 
iltimosnoma- xat) 
3. 
Loyixa (dasturning)ning biznes rejasi yoki texnik iqtisodiy asosi; unda kuyidagilar 
aks ettirish talab kilinadi: 

---


ishlab chikarishga tavsiya kilinayotgan tovar (xizmat) lar, ishlab chikarish xajmi, 
raqobatbardoshlik; 

bozorni baxolash (mavjud axvol, sotish, raqobat); 

tavakkalchilarni baxolash va sug‘urta; 

moliyaviy reja va moliyalash strategiyasi; (uz mablagi va karz olingan mablaglar 
xisobidan); 

loyixani amalga oshirishning tarmok yoki kalendar rejasi; 

mavjud va zarur mikdordagi kuvvat xamda resurslar (ishlab chikarish maydonlari, 
texnologiyalar, uskunalar, xom ashyo va materiallar, kommunikatsiya va xokazolar); 

karz mablaglaridan foydalanishning moliyaviy natijalari va kreditni uzish tartibi; 

loyixaning ekologik xavfsizligi. 
4. 
Korxonani ro‘yxatdan utkazilganligi haqida qaror, ustav va Davlat mulki 
kumitasining mulki egalik haqidagi orderi nusxalari 
5. 
Xizmat ko‘rsatadigan bankning karz suralayotgan paytida karz surayotgan 
korxonaning kreditorlik karzi bor- yukligi haqidagi ma‘lumotnomasi 
6. 
Karzning Qaytarilishini ta‘minlash kafolati (sug‘urta kompaniyasi yoxud vakil 
Qilingan bankning garov yoki kafolat haqidagi shartnomasi). 
7. 
Korxonaning oxirgi xisobot davri (kredit surab murojaat kilishdan oldingi chorak) 
uchun balans nusxasi. Unga rahbar va buxgalter imzo chekkan, muxr bosilgan 
bo‘lishi, shuningdek karz oluvchi joylashgan manzildagi soliq organining muxri 
bosilgan bo‘lishi, zarur xollarda esa karz oluvchining moliyaviy axvoli haqida 
auditorlik tashkilotining xulosasi bo‘lishi lozim.