Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

2.6 Gipsni qozon, aylanma pech, avtoklav va suyuq muhitda pishirish jarayoni 
Gipsni  qaynovchi  deb  ataluvchi  qozonlarda  pishirib  olish  keng  tarqalgan. 
Po‘lat silindr va vertikal o‘qqa o‘rnatilgan qorgichdan iborat bo‘lgan qozonga kukun 
qilib  tuyilgan  gips  solinadi.  Qozonning  diametri  bo‘ylab  to‘rtta  isitgich  trubalari 
o‘tkaziladi.  Ular  solinayotgan  xom  gipsni  pishiradi  va  tayyor  mahsulot  qozon 
tagidagi g‘ilvir orqali gips yig‘uvchi bunkerga tushadi. Qozonning 2m
3
 hajmining ish 
unumi 1 soatda 1000 kg.ga teng. Gips kukunining qozonda pishish vaqti 1...1,5 soat. 
Asosan yarim suvli gipsdan iborat bo‘lgan va gips-toshdan termik ishlash yo‘li 
bilan tayyorlanadigan qurilish gipsi deb ataluvchi mahsulotni fosfogipsdan ham olish 
mumkin.  yarim  suvli  gipsning  tarkibida  38,63%  SaO;  55,16%  SO
3
  va  6,21%  N
2
O 
bor.   

---

34 
 
Havoda qotadigan bog‘lovchi moddalar olish uchun fosfogipsni qayta ishlash 
bo‘yicha  o‘tkazilgan  birinchi  laboratoriya  tadqiqotlari  1933-1935  yillarda 
P.P.Budnikov  va  boshqa  tadqiqotchilar  qurilish  gipsi  olish  mumkinligini  ko‘rsatib 
berdilar,  ammo  ular  ikki  sababga  binoan  bunday  gipsni  sanoat  miqyosida  ishlab 
chiqarish  maqsadga  muvofiq  emas  degan  fikrga  kelganlar,  ya’ni  birinchidan, 
fosfogips  tarkibidagi  fosfat  kislota  tayyor  mahsulotning  tishlashish  muddatini 
qisqartiradi,  ikkinchidan,  qurilish  fosfogipsining  mexaniq  xususiyatlari  juda  past 
darajada bo‘lib, u faqat qurilish gipsiga qo‘shimcha sifatida ishlatilishi mumkin. 
Bu  usulda  olinadigan  qurilish  gipsi  quyidagi  chizma  bo‘yicha  olinadi  (1-rasm). 
Gipstosh  konlaridan  300-500  mm  o‘lchamda  olib  kelinadi  va  ikki  bosqichda 
maydalanadi  qiyin  bo‘lganligi  sababli,  bu  jarayonni  quritish  bilan  birlashtiriladi, 
masalan  shaxta  yoki  rolik-mayatnikli  tegirmonlarda  maydalangan  gipstosh 
changyutuvchi asboblar tuzumiga yuboriladi.