Qurilish materiallari va konstruksiyalari

Tegirmonning stapfasini (o’q yoki valning podshipnikda aylanuvchi qismi, bo’yni) hisoblash asoslari: Sharli tegirmonni ishlatish amaliyotini shuni ko’rsatdiki, tagi kesimining xafi stilindr qismi (stapfalari) konusaviyga (o’zining tagi) o’tish joyi hisoblanadi, ya’ni V–V kesimida (9-amaliy ishdagi 1–rasmga qarang) yashiringan quyish nuqsoni qaerda bo’lishi mumkin.
V–V kesimida egiluvchan lahza quyidagiga teng:
M_egil. = Q₀ a nm. (1)
Keltirilgan lahza M_kel. quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
Mkel. = √ M2egil. + M2ayl. nm. (2)
Sapfaning egilishdan kuchlanishi quyidagiga teng bo’ladi:
σ_eg. = M_kel. / W n/m², (3)
bu erda: W – egilishga qarshiligi momenti;
W = 0,8 · R4tash. – R4ich. / Rtash. m3, (4)
bu erda: R_tash. – stapfaning tashqi diametri, m;
R_ich. – stapfaning ichki diametri, m;
0,8 – baraban qirqimini kamaytirishni va boltlar uchun tirqishlarni hisobga oluvchi koeffistient.
Sapfani hisoblashda to’g’ri keladigan kuchlanish 10 Mn/m² dan katta bo’lmagan holatda qabul qilinadi.
Misol. Tegirmon stapfasining (o’q yoki valning podshipnikda aylanuvchi qismi, bo’yni) egiluvchan lahzasini M_egil., keltirilgan lahzasini M_kel. va egilishdan kuchlanishini σ_eg. hisoblang.
3-Amaliy mashg’ulot:
Mavzu: Aylanma pechlarning turlari va unumdorligini hisoblash.
Aylanma pech – yotiq silindr shaklidagi (dumaloq) sanoat pechi. Aylanma pech bo‘ylama o‘qi atrofida aylanadi yoki te-branadi. Metallarni suyuklantirish, materiallarni quritish, bolg‘alash yoki shtamplash uchun metall xom ashyoni qizdirish, metall buyumlarga issiqlik ishlovi berish, sement pishirish va boshqa maqsadlar uchun mo‘ljallangan. Pechning aylanib turishi natijasida issiqlik bir tekis taqsimlanadi, shuning uchun pechning ichki qoplamasi uzoqqa chi-daydi. Aylanma pechda material yoki buyumlar yonilg‘ining yonish mahsulotlari, elektr toki yoki elektr yoyi bilan qizdiriladi. Quritish va issiqlik ishlovi berish (termik ishlash)da material pechning bir boshidan kiritilib, ikkinchi boshidan chiqariladi; bunday pechlar uzluksiz ish-lashi mumkin. Suyuklantirish Aylanma pechlari davriy ravishda ishlaydi, chunki shixta solish va suyuq me-tallni tushirish pay-tida pechni to‘xtatish kerak bo‘ladi.


Zamonaviy shaxtali pechlarda ohak ishlab chiqarishni yaratishda va 40 ... 80 (50...150) mm, loy aralashmalari bo'lmagan holda, eng iqtisodiy sifatida ma'danli pechlarga ustunlik beriladi. Zamonaviy ma'danli pechlarda eng yuqori standartlarga mos keladigan (ohak qoldiq CO2 – 1...3%) turli xil yuqori sifatli ohak ishlab chiqariladi. Issiqlik sarfining qiymati eng muhim ko'rsatkichdir (ohak narxidagi yoqilg'i narxi 30...60%) va ma'danli pechlarda minimal (125 ... 150 kg ohaktosh). Pechlarning ishlashi odatda 40...400 t/kun (ko'pchilik - 100...200 t/kun).
Shaxta pechlaridan chiqadigan gazlarni changdan tozalash uchun 10 m/m3 gacha bo'lgan qoldiq changni ta'minlovchi Sleeve filtrlari qo'llaniladi. Shaxta tandir barcha loyihalar uchun yuqori va barqaror ko'rsatkichlari olish uchun muhim sharti kichik ifloslangan kasrlar bo'linishi bilan o'choqqa xom ashyo tayyorlash yuklash oldin oldindan hisoblanadi. Ko'pgina Evropa korxonalarida kuyishdan oldin ohaktosh qo'shimcha chig'anoqlarga tushadi.
Yoqilg'i sifatida ular ko'mir (yoki koks) dan foydalanadilar, bu esa xom ashyo bilan birga o'choq koniga yuklanadi. Haddan tashqari o'choqlarning zamonaviy konstruktsiyalari kam yonilg'i iste'moli bilan yuqori darajada yonadigan ohak (qoldiq CO2ning tarkibi – 3% dan kam) olish imkonini beradi. Peresypnye pechkalari past narxga ega va past reaktiv ohak olish uchun eng mos keladi-4...15 min (gazbetonli beton uchun ohak) söndürme vaqti. Pechlarning asosiy kamchiliklari-chiqindi gazlardagi uglerod oksidining yuqori miqdori kuygan yoqilg'ining kul bilan ohakning ifloslanganligi.