Qurilish materiallari

Mineral qo'shimchali sementlar. Aktiv mineral qo'shimchalar (AMQ) tabiiy va sun'iy bo'lishi mumkin. Tabiiylariga diatomit, trepel, opoka, gliyej, vulqon kuli, tuf, pemza, trass va shu kabilar, sun'iylariga shlak, kullar, shlam chiqindilari va shu kabilar kiradi.
Sementga AMQ laming kiritilishi ular tarkibidagi aktiv kremnezyomning (SiCX) sement gidratatsiyasidan hosil bo'lgan Ca(OH)₂
bilan reaksiyaga kirishib, havoda va suvda qotadigan kalsiy gidrosilikatlarini hosil qiladi. Bunda sement klinkeri tejaladi va material agressiv muhitlarga chidamli bo'ladi.
Pussolanli portlandsement (PPS)klinker, gips va aktiv mineral qo'shimchalarning birgalikda tuyib olinadi. Bunda klinker tarkibiga cho'kindi jinslar (diatomit, opoka. trepel) 20-30%, vulqonik jinslar (pemza, tuf), gliyej va yoqilg'i kullari 25-40% kiritiladi. Aktiv mineral qo'shimchalar tarkibidagi aktiv kremnezyom quyidagi reaksiyaga binoan Ca(OH) ₂ bilan birikadi [1]:


mCa(OH)₂+SiO_2akt+nH₂O + (0,8-15)CaO∙SiO₂∙pH₂O

Ca(OH)₂ biriktirilishi sement toshi korroziyasini ogohlantiradi va mustahkamlikni oshiradi. U normal sharoitda oddiy sementga nisbatan sekin qotadi. Bu turdagi sement asosidagi betonlar nam va suvli sharoitlarda ishlatilganda gidrat birikmalaridan suvning bug'lanishi hisobiga kirishadi va qisman mustahkamligini yo'qotadi.

Shlakli portlandsement(ShPS) klinker bilan donali domna yoki elektrotermofosfor shlakiga gips qo'shib tuyib olinadi. Shlakli portlandsement tarkibida domna shlaki 20-80% (massa bo'yicha) bo'ladi. Shlak o'rniga 10% gacha aktiv mineral qo'shimchalar ishlatilishi mumkin. Domna shlakining oksid tarkibi (%): 30-50 CaO; 28-30 SiO₂; 8-24 A1₂O₃; 1-3 MnO. Ularning umumiy miqdori 90-95%. Shlakning gidravlik aktivligi sifat koeffitsiyenti bilan aniqlanadi:



Sifat koeffitsiyentiga qarab shlaklar 3 navga bo'linadi. Shlaklar Ca(OH)₂ bilan gidrosilikatlarni (CaOSiO/2,5H,O) va gidroaluminatlarni (2CaOAl,O₃-8H₂O) hosil qiladi. ShPS gidratatsiyasi davrida issiqlikning kam ajrab chiqishi ular asosida massiv temirbeton konstruksiyalar tayyorlashda asqotadi. ShPS birinchi sutkalarda sekin qotadi, ayniqsa, past haroratli muhitda. Shlakli portlandsement 300,- 400, 500 markalarda ishlab chiqariladi.