Qurilish materiallari

2.2.3. Metamorfik tog' jinslar
Metamorfik jinslar tog¹ jinslarini yerning chuqur qatlamlarida yuqori bosim va harorat ostida o'zgarishidan hosil bo'lgan. Metamorfik jinslar strukturasi-teksturasi hosil bo'lishida bosimning yo'nalishi katta rol o'ynaydi. Metamorfizm jarayoniga tog' jinslari tarkibidagi suv va karbon kislotalari katta ta'sir ko'rsatadi.
Metamorfik jinslarni hosil qiluvchi minerallarga magmatik jinslarda uchraydigan dala shpatlari, kvars, sluda, rogovaya obmanka, cho'kindi jinslarga xos bo'lgan kalsit, dolomit minerallari, maxsus metamorfik jinslar kiradi.


2.3. Tabiiy tosh materiallari va buyumlarini ishlab chiqarish
2.3.1. Qurilishda ishlatiladigan tog’ jinslari


Magmatik tog' jinslar. Tog' jinslarining chuqurlikda hosil bo'lishi, ularning zich, mustahkam, chiroyli teksturali bo'lishini ta'minlaydi.
Granit - kvars (25-30%), dala shpati (ortoklaz, 35-40%) va sludadan (5-10%) ibo/at. U och kulrang, kulrang, pushti, qoramtir-qizil, sariq ranglarda tjp'iadi. Granitning siqilishdagi mustahkamligi – 120–250 MPa. U mo'rt material bo'lgani uchun uni zarbiy ta'sirlardan saqlash kerak. Granitning g'ovakligi 1,5% atrofida, suv shimuvchanligi juda kichik (0,5% hajm bo'yicha). Granit oq, sariq, kulrang. pushti, qizil rangli bolib, teksturasi juda chiroyli bo'ladi. Uning mustahkamligi, sovuqqa chidamliligi va yedirilishdagi qarshiligi yuqori bo'lgani uchun bino sokollarida, fontan va qirg'oq qoplamlarida, kislotaga chidamlilik talab etilgan joyda hamda yuqori mustahkamlikdagi beton tayyorlashda yirik to'ldiruvchi sifatida ishlatiladi.
Siyenit kaliyli (50-70%) va natriyli (10-30%) dala shpatlari, rangli minerallardan (10–20%) tashkil topgan. Siyenit tarkibida kvars (10–15%) bo'lsa, siyenit kvarsli siyenit deb yuritiladi. Siyenit pushti, kulrang, ko'kimtir ranglarda bo'ladi.
Diorit dala shpati (45-50%), kvars (20-25%), rangli mineral­lardan iborat. Rangli minerallardan rogovaya obmanka ko'proq bo'ladi. Diorit mustahkam (150–300 MPa), sovuqqa chidamli, zarb va yedirilishga qarshiligi yuqori jinsdir. Shu sababli koshin-lashda, yo'l qoplamalarida va haykaltaroshlikda ishlatiladi.
Gabbro dala shpati (plagioklaz), kulrang va qoramtir (avgit, olivin) minerallardan iborat. Gabbro zichligi 2,9–3,0 g/sm³, siqilishdagi mustahkamligi 200–300 MPa. Gabbro jilolanganda juda chiroyli ko'ringani uchun u koshinlashda ishlatiladi.