Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

Savol: 
Gipsni tez tutib qotishini sekinlashtirish uchun qanday moddalar 
qo‟shiladi?
 
 
6 – Vaziyatli topshiriq 
Portlandtsement. 
Portlandtsement
deb, tarkibi, asosan (70-80%) silikat kaltsiydan tashkil 
to‟gan gidravlik bog‟lovchi moddaga aytiladi. U portlandtsement klinkerini gips 
bilan, ayrim hollarda maxsus qo‟shimchalar bilan mayda tuyib olinadi. 
portlandtsement ishlab chiqarish uchun xom ashyo.
 
portlandtsement ishlab
chiqarish uchun tog‟ jinslari-mergellar, ohaktoshli (ohak toshlar, bo‟r, 
chig‟anoqtosh, ohak tufi va boshqalar) va gilli tog‟ jinslari dastlabki xom ashyo 
sifatida xizmat qiladi. Sement tarkibiga ohaktosh bilan birga CaO kiritiladi; gil 
bilan kremniy (SiO
2
), alyuminiy (Al
2
O
3
), temir oksidlari (Fe
2
O
3
); mergel bilan 
boshqa barcha oksidlar kiritiladi. Odatda xom ashyo aralashmasi 75-78% 
ohaktoshdan va 25-22% gildan iborat bo‟ladi. 
Portlandtsementni ishlab chiqarish 
portlandtsementni ishlab chiqarish ketma-ketligi qo‟yidagicha: 
A)Xom ashyoni qazib olish,
B) Xom ashyoni tayyorlash
V) Xom ashyoni kuydirish

---

130 
G) Klinkerni gips (1.5-3.5%) va zarur xolatlarda qo‟shilmalar bilan birga 
to‟yish
Portlandtsementni xo‟l usulda ishlab chiqarishda xomashyo aralashmasini 
ko‟ydirish jarayonini 6 zonaga bo‟lish mumkin:
1.
Quritish zonasi – harorat 200
0 
C gacha oshadi.
2.
Qizdirish zonasi (degidrotatsiya)- harorat 200-700
0
C ni tashkil etadi.
3.
Dekorbanizatsiya zonasi - harorat 700-1100
0
C gacha ko‟tariladi.
4.
Ekzotermik reaktsiyalar zonasi- harorat 1100-1300
0
C gacha bo‟ladi.
5.
Ko‟ydirish zonasi - harorat 1300 dan 1450°C gacha ko‟tarilib yana-1300
0
C 
gacha kamayadi. Bu zonada hosil bo‟lgan minirallar qisman eriydi, qayta 
birikib 3CaO∙SiO
2 
hosil bo‟ladi. 1450°C haroratda 2CaO∙SiO
2 
va CaO 
birikib alit hosil bo‟ladi va klinker tarkibida erkin holatdagi CaO 0.5-1% 
qoladi. Erigan minerallar xumdon devorlarida to‟xtovsiz dumalagani uchun 
soqqachalar hosil bo‟ladi. Bu zonada haroratning 1300°C gacha „asayishi 
eritmaning kristallanishiga va 3CaO∙Al
2
O
3
, 4CaO∙Al
2
O
3
∙ Fe
2
O
3 
va MgO 
larning hosil bo‟lishiga olib keladi. 
6.
Sovitish zonasida klinker harorati 1300 dan 1000
0
C gacha „asayadi va 
klinker minerallari C
3
S, C
2
S C
3
A C
4
AF- va MgO to‟la shakillanadi.