Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

3-Ma’ruza
Mineral va silikattoladan tayorlangan plastik armature,. Bazalt 
vapoliproplen tolalar 

---

48 

---

49 

---

50 

---

51 

---

52 
Bazalt (lotin, ivrit tilida temir degani) toshli tog‟ jinsi hisoblanadi. Bazalt
to‟q zich yangi otilib chiqqan jins hisoblanadi. Ilgari uni yuzaki o‟xshash

---

53 
boshqa guruh jinslarga qo‟shib o‟rganilgan. Bu guruh jinslari trapplar bo‟lib,
keyinchalik ular dollerit, anamezit va bazaltlarga bo‟lingan. Kimyoviy
tarkibi bo‟yicha bazalt asosli, silikat kislotasi kam, tarkibida 42-55 % bo‟lgan
yangi jinslarga tegishli. Bazalt tolalar ichlab chiqarishda bazalt tog‟ jinslari
qo‟llaniladi. Bazaltning o‟rtacha kimyoviy tarkibi quyidagicha. Atmosfera
omillari bo‟lmish suv, karbonat ta‟sirida bazalt yorilib, g‟ovaklari oq po‟stloq
hosil qiladi, agar yemirilgan bazalt maxsulotlari suv bilan yuvilib ketmasa,
unda yemirilish jarayoni davomida ma‟lum chuqurlikkacha yemirilib, bazaltli
vanna nomli bir jinsli ko‟k yoki qo‟ng‟ir rangli loy massasiga aylanadi. 
Sinonimlari anamozit, variolit, gialomelan, stolbchan, trapp. 

Bazalt tog’ jinsi. 
Bazaltlar mantiyali tog‟ jinslar lertsolit, gratsburgit, verlit va boshqalarning
qisman suyuqlanishidan hosil bo‟ladi. Suyuqlanma tarkibi protolitning
kimyoviy va minerologik tarkibi, suyulishning fizik kimyoviy sharoitiga,
suyuqlanish darajasiga va suyuqlanma oqish mexanizmlariga bog‟liq. 
Bazaltlarni nodinamik jins bo‟yicha quyidagi turlarga bo‟linadi: 
-
Tegishli o‟rta okeanli qirlar bazaltlari
-
Aktiv yoki faol kontinental chet yoqalaridagi bazaltlar 
-
Ichki plitalardagi bazaltlar, ularni o‟z o‟rnida kontinental va okeanliga
bo‟lish mumkin 
-
O‟rta okeanli qirlarda bazaltlar otilishi yer qobigida massa jihatidan
muhim jarayonlari hisoblanadi. 
Bazalt bu eng keng tarqalgan tabiiy toshlardan bo‟lib, vulqonlardan kelib
chiqqan jins hisoblanadi, uni lava qatlamlari orasida uchratish mumkin. 
Uning boy qazilmalari Hindiston, AQShda va Gavaya orollarida jhoylashgan.
Bazalt konlaridan eng mashxurlari bu Kamchatka va Kuril orollarida hamda
Bezuviy va Etnadada joylashgan vulqonlari hisoblanadi. 
Mazkur bazalt toshi qora to‟q kulrangsimon yoki yashil qorasimon ranglarga
ega. Tarkibining asosi avgit va dala shpatlaridan iborat. Toshning zichligi
2530-2970 kg/m tashkil etadi. Suv yutilishi 0.25 % dan 10.2 % atrofida
bo‟ladi. Puasson koeffitseinte 0.20-0.25 ga teng. Solishtirma issiqlik sigimi 0 
C da 0.85. Erish harorati 1100-1250 C, ba‟zi namunalarida hatto 1450 C
gacha ham bo‟lishi mumkin. Qarshiligi 60-400 Mpa bo‟ladi.