Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

8.2. Metamorfizm jarayoni turlari va jinslar hosil bo‟lishi. 
Murakkab fizik - ximiyaviy jarayonlarning tog‘ jinslariga ta‘sir natijasida ularning 
o‘zgarishi - metamorfizm deb ataladi. Metamorfik tog‘ jinslari magmatik va cho‘kindi tog‘ 
jinslarining strukturasi hamda mineralogik va ko‘pincha ximiyaviy tarkibining yuqori 
temperatura bosim, magmatik gaz va suv, ximiyaviy moddalar ta‘siri ostida o‘zgarishdan hosil 
bo‘lgan. Yer po‘stlog‘ida sodir bo‘ladigan metamorfizm protsessi quyidagi asosiy turlarga 
bo‘linadi: 
-Dinamometamorfizm - Yer sharining dislokatsiya jarayoni tarqalgan hududlarida ko‘p 
tarqalgan. Bunda tog‘ jinslari yuqori harorat va kuchli bosim ta‘sirida, o‘z teksturasi va 
mineral tarkibini o‘zgartiradi.
-Kontaktli metamorfizm - tog‘ jinslari qizigan magma va undan chiqqan mahsulotlar bilan 
bevosita tegib turgan joyida yuqori harorat ta‘siri natijasida o‘zgarishidan hosil bo‘ladi. Bu 

---

51 
Yerning chuqurroq qismlarida sodir bo‘ladigan metamorfizmning boshqa turlaridan farq qilib, 
kuchsiz bosim ostida sodir bo‘ladi. Bu hodisa natijasida ohaktoshdan marmar va ko‘mirdan 
grafit hosil bo‘ladi. Gidrotermal sharoitda, ya‘ni issiq suvli Eritma ta‘sirida xloratlanish va 
sYerpentinlashish sodir bo‘ladi.
-Regional metamorfizm - katta bosim va yuqori harorat ta‘sirida, Yer po‘stlog‘ining chuqur 
qismida katta maydonda sodir bo‘ladi. Bu metamorfizmning pastki zonalarida tog‘ jinslari 
zichlashadi va tsementlashadi. Masalan; yuqorida yotuvchi qatlamlarning bosimi, temperatura 
ta‘sirida gillar - gilli slanetslarga, yumshoq qumlar - zich qumlarga aylanadi. Yerning chuqur 
qismlarida harorat va bosimning yuqori darajadagi ta‘siri oqibatida, zichlangan tog‘ jinslari 
yana qaytadan kristallanib ularning strukturasi va tarkibi o‘zgaradi. Ana shunday sharoitlarda 
kristalli slanetslar hosil bo‘ladi.
-Pnevmogidrotermal metamorfizm - magmaning yuqoriga harakat qilib, intruziv tog‘ jinslarini 
hosil qilgan paytda undan ajralgan yuqori temperatura va bosimga ega bo‘lgan gazlar hamda 
suyuq Eritmalar ta‘sirida magmatik, effuziv va intruziv jinslarning o‘zgarishidan hosil bo‘ladi. 
Bu jarayon pnevmatolit yoki gidrotermal metamorfizm deb ataladi.