Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

6-mavzu. Cho‟kindi tog‟ jinslari
 
 
Magmatik tog‘ jinslari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
Intruziv (chuqurlik) 
Effuziv( oqma) 
magma litosferaga kirib, yer ustiga chi
q
a 
olmasdan, chu
q
urliklarda batolitlar, 
lakkolitlar, shtoka, dayka 
h
osil 
q
ilishi 
Effuziv to
g’
jinslari magmaning yer ustiga 
otilib chi
q
ib, 
q
otishidan 
h
osil bo’ladi 
Intruziv 
jinslar 
yer 
ba
g’
rida 
turli 
chu
q
urliklarda bosim ostida asta - sekin bir 
tekisda sovishi boisidan kristallari donador 
yoki yirik bыladi. Ana shu sabablarga ko’ra 
h
am to’la kristallanib ulgurgan bu jinslar 
zich, zalvorli, 
g’
ovakligi juda kichik bo’ladi. 
Effuziv tog‘ jinslari magmaning yer ustiga otilib chiqib 
tarkibida gaz, suv bug‘lari mavjudligi va tez sovishi 
oqibatida to‘la kristallanib ulgurmaydi va bu jinslar o‘ziga 
xos bo‘lgan kristalli, mayda kristalli, porfirli va amorfli 
(shishasimon) tuzilishiga ega bo‘ladi. Vulqon katta kuch, 
shiddat bilan atmosferaga yorib chiqar ekan o‘zi bilan 
magmaning changlari (kullar, qumlar) shuningdek yirik 
sovub ulgurgan magma bo‘laklari - lapilla va vulqon 
bombalarini ilashtirib oladi. TSementlashib birikib qolgan 
bu tog‘ jinslari suv havzalari, yon bag‘irliklarda cho‘kindi 
materiallar bilan birikib vulqon tuflari va brekchiyalarini 
hosil qiladi.Ikkinchi gurux chegara holatlarga qurilmalardan 
normal foydalanishni qiyinlashtiradigan yoki yo‘l qo‘yib 
bo‘lmaydigan siljishlar, tebranishlar, darzlar paydo bo‘lishi 
natijasida ishlash muddatining kamayishiga olib keladigan 
holatlar kiradi 
Intruziv tog‘ jinslariga granitlar, 
sienitlar, gabbro, labradorit, andezit, 
bazal‘t, orfirlar traxit, andezit 
Effuziv oqma jinslarga vulqon 
mahsulotlari, vulqon kullari, vulqon 
tuflari 

---

45