Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

III. Yirik tщldirgich- chaqiq tosh (shagal):
CHaqiq tosh (shag’al) xaqiqiy zichligi - =.......................g/sm³,
CHaqiq tosh (shag’al) to’kma zichligi - =.......................kg/m³,
CHaqiq tosh (shag’al) hajm bo’shlig’i - =………………….
CHaqiq tosh (shag’al) zarrasi yirikligi – mm
IV. Qumning namligi..........................%
CHaqiq tosh (shag’al) namligi ..................%
To’ldiruvchilar sifat koeffistenti A=


Og‘ir beton tarkibi “O‘z.RST 707-96. Beton. Tarkibini loyihalash qoidalari.” ga asosan bajariladi.


R_b = AR_s (S/S + 0,5)
1. Suv-sement nisbatini aniqlash. Betonga talab qilingan mustahkamlik qotish sharoiti va muddatiga qarab suv-sement nisbati aniqlanadi. Uni quyidagi formula orqali aniqlamiz:
Oddiy betonlar uchun (s/s0,4) bo‘lganda
S /S = ( AR_s) / ( R_b +0,5 AR_s); (1.1)

bu ‘yyerda: R_s - sementning aktivligi; R - betonning mustahkamligi;
A va A₁- materiallar sifatini hisobga oluvchi koeffitsient. YUqori sifatli materiallar uchun A=0,65; A₁₌0,43; oddiy materiallar uchun A=0,6; A₁₌0,4; past sifatli materiallar uchun A=0,55; A₁=0,37 qabul qilinadi.


2.Suv sarfini (suvtalabchanligi) aniqlash. Beton qorishmasining qo‘zg‘aluvchanligiga to‘ldiruvchining turi va yirikligiga qarab 1-jadvaldan suvning sarfi aniqlanadi.
1-jadval. Beton qorishmaning suvtalabchanligi aniqlash jadvali

Beton qorishmaning quyuqligi (qulay joylashuvchanligi)			To‘ldirgichning yirikligi, mm bo‘lganda Suv sarfi, kg /m^3
Konus cho‘kishi, sm	Bikrlik, sek	SHag‘al						CHaqiq tosh
		10		20	40	70	10		20	40	70
- - - - 2. . . .4 5. . . .7 8. . . .10 10. . . .12 12. . . .16 16. . . .20	40. . . .50 25. . . .35 15. . . .20 10. . . .15 - - - - - -	150 160 165 175 190 200 205 215 220 227		135 145 150 160 175 185 190 205 210 218	125 130 135 145 160 170 175 190 197 203	120 125 130 140 155 165 170 180 185 192	160 170 175 185 200 210 215 225 270 237		150 160 165 175 190 200 205 215 220 228	135 145 150 160 175 185 190 200 207 213	130 140 145 155 130 180 185 190 195 202

3.Sement sarfi quyidagicha aniqlanadi:

S=S/S/S
Agar sement sarfi o‘zining belgilangan minimal darajasidan (180kg dan) kam bo‘lsa, uning sarfi ko‘paytiriladi.


4.CHaqiqtosh sarfini aniqlash. CHaqiqtosh sarfini quyidagicha aniqlanadi:
CH(SH) = 1 /  ( V_k.ch(sh)  ) / r_t.sh(ch) + 1 / r_.sh(ch) . (1.4)
bu ‘yyerda: V_k.ch(sh) - chaqiqtoshning g‘ovakligi, %;
V_k.ch(sh) =1-( r_t.sh(ch)/ r_.sh(ch))
r_t.sh(ch)- chaqiqtoshning to‘kma zichligi, kg/l;
r_.sh(ch)- chaqiqtoshnig xaqiqiy zichligi;
-qorishma bilan chaqiqtosh donalarining o‘zaro siljish koeffitsienti.
2-jadval. Yirik to‘ldiruvchi zarralarini surish koeffitsienti () qiymatlari

Sement sarfi, kg/m^3	Koeffitsient ( V/S)
	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8
250 300 350 400 500 600	- - - 1,31 1,44 1,52	- - 1,32 1,4 1,52 1,56	- 1,3 1,38 1,46 1,56	1,26 1,36 1,44 - -	1,32 1,42 - - -	1,38 - - - -

5. Qum sarfini hisoblash. Qum sarfini quyidagi formula orqali hisoblaymiz (kg):

(1.5)
bu ‘yyerda: S, S, P,CH, - sement, suv, qum va chaqiqtosh sarfi;
_s, _h, _p, - sement, chaqiqtosh va qumning xaqiqiy zichligi.
6. Beton tarkibini hisoblashda qum va chaqiq tosh (shag‘al) dagi namlikni hisobga olib, beton tarkibini korrektirovka qilinadi.
S_yakuniy = S- (W_q+W_ch)
7. 1 m³ beton uchun S, S, Q, CH(SH) tarkibiy qismlarining sarfi ma’lum bo‘lgach, qorishmaning hisoblab belgilangan o‘rtacha zichligini:
_qor = S+S + Q+CH(SH), kg/sm³
8.  =1 / V_s + V_q + V_{ch (sh)} = 1 / ( S / r_t.s + Q / r_t.q. + CH ( SH /r)_t.ch ),
bu ‘yyerda 1 m³ beton qorishma tayyorlash uchun sarflangan quruq tarkibiy qismlarning hajmi: S, Q, CH(SH) - betonga sarflangan quruq materiallar miqdori, kg / m³. r_t.s, r_t.q, r_t.ch- quruq materiallarning to‘kma zichligi, kg/m³ . Beton chiqish koeffitsenti  odatda 0,55 - 0,75 atrofida bo‘ladi.
Asbob : Kalkulyator.
5 – tajriba ishi
Beton qorishmasining qulay joylashuvchanligini (harakatchanligini) aniqlash.
Ta’rif. Beton qorishmasi deb, tanlab va sinchiklab aralashtirilgan sement, to‘ldirgichlar, suv va zarur bo‘lgan hollarda qo‘shimchalar (plastifikatorlar va qotishni tezlashtiruvchilar) ni qoliplanishi va qotishi boshlangunigacha bo‘lgan aralashmasiga aytiladi.
Qulay yotqizuvchanlik beton aralashmasining betonlanadigan buyum qolipini to‘ldirish va undan og‘irlik kuchi ta’siri ostida yoki tashqi mexanik ta’sir natijasida zichlanish xususiyatini ko‘rsatadi. Beton aralashmasining bu xossasi harakatchanlik yoki bikrlik bilan baholanadi.
Beton qorishmasining harakatchanligi deb uni o‘z massasasi ta’siri ostida yoyilib ketish xususiyatiga aytiladi. Beton aralashmasining harakatchanlik darajasi qorishmadan qoliplangan konusning cho‘kish kattaligi (sm hisobida) bilan baxolanadi.
Asbob-uskunalar:

1. 
   Tarozi.
   
2. 
   Qorishma tayyorlvsh uchun idish
   
3. 
   Standar kesik konus va metall sterjen
   
4. 
   CHizg‘ich
   

Ishni bajarish tartibi.


Betоn kоnusning cho’kishini o’lchash
Beton qorishmasining harakatchanligi balandligi 300, ustki asosining diametri 100 va pastkisiniki 200 mm bo‘lgan, kesik konus ko‘rinishidagi tagsiz metall qolipidan iborat standart konusda aniqlanadi. Ichi oldindan suv bilan ho‘llangan qolip nam shimmaydigan tekis gorizontal yuzaga o‘rnatiladi (metal list yoki bir bo‘lak linoleum) va ustki teshik orqali beton qorishmasining bir xil balandlikdagi uchta qatlami bilan to‘ldiriladi, har qaysi qatlam diametri 16 va uzunligi 600 mm va uchlari yumaloqlangan metall sterjenni 25 marta tiqib zichlanadi. Sterjen tiqilayotgan paytda qolip asosga bosib turilishi kerak. Oxirgi qatlam solingan va zichlangandan keyin ortiqcha beton qorishmasi qolip chetlari bilan baravar qilib kelma vositasida kesiladi. Qolipni dastasidan qat’iy tik yo‘nalishda ko‘tarib olinadi va qoliplangan beton konus yoniga qo‘yiladi. Qolip olingandan keyin beton konus o‘z massasi ta’sirida cho‘kadi. Konusning cho‘kish kattaligi chizg‘ich bilan o‘lchanadi