Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

4. 2-rasm. Elektron skanerlovchi mikroskopda olingan sement toshi va betonning mikrostrukturalari
YUqoridan - sement toshining to‘ldiruvchi bilan tutashish xududidagi strukturalar; pastdan – sement toshi strukturasi.

Turli betonlar o‘ziga xos strukturasiga ega. Og‘ir betonlar uchun zich struktura, yyengil konstruktiv betonlar uchun esag‘ovak aralashmali zich struktura, serg‘ovak betonlar esa serg‘ovak strukturaga, yirik bo‘shliqlilar donador strukturaga ega. Albatta, keltirilgan shakllarda turlarga ajratish shartli bo‘lib, aslida beton strukturasio‘ta murakkabligi bilan farqlanadi, masalan, og‘ir betonning zich strukturasida sement toshi katta miqdordagi g‘ovaklarga ega bo‘ladi, yyengil betonning zich strukturasida g‘ovaklar faqatgina to‘ldiruvchida emas sement toshida ham kuzatiladi, serg‘ovak strukturadagi alohida yacheykalar o‘zaro kapillyarlar va boshqalar bilan bog‘langan bo‘lishi mumkin. Ammo strukturaning turlari to‘g‘risidagi tasavvurga beton tarkibining har bir holatga xos xususiyatlari yordamida ega bo‘lib, so‘ng uni loyihalashtirish mumkin.

Beton tarkibi bir xil emas. Materialning ayrim hajmlari o‘z xususiyatlariga ko‘ra bir-biridan ancha farq qilishi mumkin, u yakuniy xususiyatlarga ta’sir ko‘rsatadi. Sement toshi va to‘ldiruvchi, to‘ldiruvchining ayrim zarralari va sement toshining ayrim mikrohajmlari o‘z xususiyatlariga ko‘ra farqlanishimumkin. Ta’sirlashuv muhitida sement toshining asosiy massasidagi kabi defektli joylari, ta’sirlanmagan zarralar, mikrodarzlar va material yaxlitligini kamaytiruvchi boshqa elementlar mavjud bo‘ladi. 4. 2-rasmda beton mustahkamligining kesma bo‘ylab o‘zgarishi ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, beton strukturasi va xususiyatlari turli mahsulot va namunalarda, hatto bir xil tarkibdan tayyorlanganlarda ham juda kam miqdorda farqlanishi mumkin.
Struktura va xususiyatlarning har xilligi betonga baho berishda ehtimolli-statistik usullarni qo‘llashni talab etadi va beton hamda temir-beton konstruktsiyalarni ishlab chiqarishni loyihalashtirish, tashkil etish jarayonida hisobga olinishi kerak.