«Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish» kafedrasi

16- LABORATORIYA ISHI
Qumdagi changsimon moddalar miqdorini aniqlash


Qumdagi changsimon zarralar, gil va loyka zarralari zararli aralashma xisoblanadi; ular qum donalarini qoplab olgan bo‘ladi, ularning sementtosh bilan tishlashuviga xalaqit berady, buydan tashqari beton qorishmasiiing suvga talabinn oshiradi, betonning mustaxkamligini va sovuqqa bardoshliligini pasaytiradi.
Qumdagi bunday aralashmalarning umumiy miqdori qumni suvda ivitish yo‘li bilan aniqlanadi. Qum ivitilganida mazkur aralashmalar (0,05 mm dan maydarok. zarralar) qum zarralaridaya ko‘ra sekinroq cho‘kadi, shu tufayli ularni qumdan osonlikcha ajratib olish mumkin.
Ishlatiladigan asbob-uskunalar: Qum ivitiladigan idish, tarozi, quritish javoni, vaqt o‘lchagich, suv, shisha tayoqcha.
Ish tartibi: Qumdagi ularny changsimon zarralarni ajratib olish tartibi quyidagicha: massasi o‘zgarmaydigan bo‘lguncha quritilgan va elangan (g‘alvir ko‘zlarining diametri 5mm) namunadan tarozida 1000 g tortib olinib, idishga solinadi va ustiga suv quyiladi; suv satxi qum qatlami yuzidan taxminan 200 mm yuqori bo‘lishi lozim. Qum 2 soat ivitib qo‘yiladi, uni davriy ravishda shisha tayoqcha bilan aralashtirib turiladi, 2 soatdan keyni qum jadal qorishtirilib, so‘ngra 2 minutcha tindiriladi, loyqa suv idishning pastki qismidagi ikki teshikdan boshqa idishga bo‘shatib olinadi, bunda qum tepasida qolgan suvning satxi 30 mm dan pasayib ketmasligi lozim, Bo‘shatib olyngan suv o‘rniga idishga ilgarigi satxga etkazib toza suv quyiladi, qum yana shisha tayoqcha bilan qorishtirilib, 2 minutcha tindirib qo‘yiladi va loyqa suv yuqorida aytilganidek, tag‘in bo‘shatib olinadi. Idishdan tip-tiniq suv tusha boshlaguncha qum shu tariqa yuvilaveradi.
YUvilgan namuna to massasi o‘zgarmaydigan bo‘lguncha quritiladi va zararli aralashmalarining umumiy miqdori 0,1% gacha aniqlikda quyidagi formula yordamida xisoblab chiqariladi

- qumning yuvishdan oldingi massasi
- qumning yuvib quritilgandan keyingi massasi