Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish

 
a)
b) 
5-rasm. Sementli namunalarning siqilishdagi mustahkamligini aniqlash tizimi:
a) yarim tayoqchalarni pressning ostki va ustki tagligi yuzasiga o„rnatilishi;
b) namuna-tayoqcha bo„laklarni sinash uchun ishlatiladigan po„lat plastinkalar. 
Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi buzuvchi kuch P ni plastinka yuzasi F
 
ga bo„lib aniqlanadi F
 
= 25 sm
2
. 
F
P
R
siq

, MPa 
Sementli qorishmaning siqilishdagi mustahkamlik chegarasi oltita yarimtalik namunani sinab aniqlanadi. 
Sinalgan namunaning eng ko„p kuchga bardosh bergan to„rttasining siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 
aniqlanadi va bularning o„rtacha arifmetik qiymati namunaning mustahkamlik chegarasi deb qabul qilinadi. 
Bajarilgan ish natijalari 6-jadvalga yozib boriladi. 
6-jadval 
Sinash 
muddatlari, kun 
Yarimtali namunalarning siqilishdagi mustahkamlik chegarasi, 
MPa. 
O„rtacha arifmetik qiymati 
1 
2 
3 
3 
7 
28 
Namunalarning siqilishga va egilishga sinashdan olingan natijalar 7-jadvalga keltirilgan qiymatlarga 
taqqoslab ko„rilib sementning markasi aniqlanadi. 
Sement markasi bilan uning egilishga va siqilishga bo„lgan mustahkamlik chegarasi orasidagi bog„lanish. 
7-jadval. 
Mustahkamlik chegarasi 
300 
400 
500 
600 
28 kundan keyin egilishdagi mustahkamlik 
chegarasi, MPa. 
4,5 
5,5 
6,0 
6,5 
28 kundan keyin siqilishdagi mustahkamlik 
chegarasi, MPa. 
30 
40,0 
50,0 
60,0 
F=25 sm
2 

---

23 
Tajriba ishi № 5 
Sеmеntning haqiqiy va to‟kma zichligini aniqlash.
Sеmеntning haqiqiy zichligini aniqlash, qumning haqiqiy zichligini aniqlash kabidir, ya'ni Lе-Shatеl'е 
kolbasi yordamida aniqlanadi. Sеmеntning suv bilan gidrotasiya, ya'ni kimyoviy birikishi jarayonining oldini 
olish maqsadida suv o‟rniga kеrosin ishlatiladi.