Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

2.3.2. Stend usuli 
Temirbeton  maxsulotlarini  ishlab  chiqarishning  stend  usuli  quyidagi  asosiy 
belgilari bilan ajralib turadi: hamma protsess qo‘zg‘almas qoliplarda yoki stendlarda 
amalga  oshiriladi;  maxsulotlar  ishlov  berish  jarayonida  qo‘zg‘almas  xolda  turadi; 
ishchi  va  texnologik  uskunalar  bir  qolipdan  boshqasiga  o‘tib  turadi;  xar  bir  stend 
yoki qoliplarga bir necha bir-biriga o‘xshash maxsulot biriktirilgan bo‘ladi (5.18 – 
rasm). 

---

 
Ishlab  chiqarishning  stend  usuli  turlari  klassifikatsiyasining  asosini  turli 
omillar tashkil etadi:  
-  stendga biriktirilgan maxsulotning o‘lchamlari; 
-  konstruksiyaning stendda joylashishi;  
-  stend qurilmasining konstruktiv jixatlari;  
-  ishlab chiqarishssiklining davomiyligi. 
Ishlab  chiqarish  uchun  biriktirilgan  maxsulotlarning  o‘lchovi  va  turiga  qarab 
stend  qurilmalari  maxsus  (zina  pillapoyalari  va  maydonchalarini  tayyorlash  uchun 
kassetalar,  kranosti  balkalari  poligonal  ferma  va  boshqalar  uchun  stendlar)  va 
universal (texnologik jixatdan bir turli maxsulotlar ishlab chiqarish uchun) bo‘ladi. 
Stend  qurilmalarining  konstruktiv  jixatlariga    maxsulotlarning  ularda  
vertikal,  gorizotal,  ketma-ket,  donalab,  paket  xolida  joylashishi  ta’sir  etadi. 
Tuzilishiga  ko‘ra  stend  qurilmalari  statsionar  va  qismlarga  ajratiladigan  bo‘lishi 
mumkin.  Statsionar qurilmalar metall qolip, yuzasi silliqlangan beton va temirbeton 
matritsa-qoliplar  ko‘rinishida  tayyorlanadi.  Qismlarga  ajratiluvchi  metall  va 
temirbeton qoliplar echiluvchi kasseta va stend-qoliplar ko‘rinishida bo‘ladi. 
Paketli stendlar uchun armatura o‘ram paketlari (uchlaridagi qisqichlari bilan) 
alohida  qurilmada  yig‘iladi  va  stend  yoki  qoliplarning  tigaklariga  o‘tqazib 
mahkamlanadi.  Uzun  stendlarda  stendning  bir  uchiga  o‘rnatilgan  armatura  simini 
o‘ramidan  echib,  stendning  bevosita  qoliplash  liniyasining  uzunligi  bo‘yicha 
ikkinchi uchiga tomon tortib borib, tirgaklarga maxkamlanadi.  
Paketli stendlarda ko‘ndalang kesim yuzasi nisbatan kichik va kesim yuzasida 
armaturaning  ixcham  joylashgan  maxsulotlani  ishlab  chiqarish  maqsadga 
muvofiqdir.  Katta  ko‘ndalang  kesim  yuzaga  ega,  balandligi  va  e’ni  katta,  donalab 
yoki  guruhli  armaturalash  mo‘ljallangan  uzun  maxsulotlarni  uzun  stendlarda  ishlab 
chiqarish maqsadga muvofiqdir. 
Uzun  o‘lchamli  oldindan  zo‘riqtirilgan  maxsulotlar  uzunligi  75  m  va  undan 
uzun, uzunligi bir va eniga ikki va undan ortiq qisqa  stendlarda ishlab chiqariladi.  
Uzun  stendlar  bir  vaqtning  o‘zida  bir  chiziqda  ketma-ket  joylashgan  va 
yagona  qoliplash  tizimini  tashkil  qilgan  qoliplarda  bir  necha  bir  hil  maxsulotlar 
ishlab  chiqariladi.  Bu  liniyada  armaturani  taranglash,  betonlash  va  maxsulotlarning 
qotishi ana shu liniyaning butun uzunligi bo‘yicha bajariladi. 
Oldindan  zo‘riqtirilgan  konstruksiyalarni  ishlab  chiqarishning  qisqa 
stendlaridan  bir turi bu kuchli qoliplardir. 
Quyida ba’zi temirbeton konstruksiyalarini stend usulida ishlab chiqarilishini 
misollarda ko‘rib chiqamiz.