Qurilish fakulteti

Fan moduli mavzulari

5312100–Muhandislik kommunikatsiyalari qurilishimutaxassisligi uchun “Issiqlik texnikasi” fanidan o‘tiladigan mavzular va ular bo‘yicha mashg‘ulot turlariga ajratilgan soatlar hajmining taqsimoti

IV–semestr

№	Fan mavzularining nomi	Jami	SHu jumladan
			Ma’ruza	Amaliy mashgu lot	Mustaqil talim
					TMI
1	Fanning maqsad va vazifasi. Termodinamik tizim va ishchi jism. Ideal gaz qonunlari. Real gaz qonunlari	2	2		60
	Xolat parametrlariga doir masalalar. Ideal gaz qonunlariga doir masalalar	2		2
2	Issiqlik sig‘imi. Xaqiqiy va o‘rtacha issiqlik sig‘imlari.Issiqlik sig‘imini jarayon va temperaturaga boqlikligi.	2	2
	Issiqlik sig‘imiga doir masalalar.	2		2
3	Ideal gaz aralashmalari. Dalton qonuni. Aralashmaning asosiy ko‘rsatkichlari	2	2
	Ideal gaz aralashmalariga doir masalalar	2		2
4	Termodinamikaning 1- qonuni. Entalpiya va Entropiya	2	2
	Termodinamikaning I- qonuniga doir masalalar	2		2
5	Termodinamikaning II- qonuni. Karno sikl. Karno teoremasi. To‘g‘rivateskarisikllar. Eksergiyatushunchasi. Maksimal ish.	2	2
	Termodinamikaning II-qonuniga doir masalalar	2		2
6	Termodinamik jarayonlar. Izobar, izoxor, izotermik, adiabat vapolitrop jarayonllar. Jarayonlarning PV va TS – diagrammalari.	2	2
	Izoxorik, izobarik, izotermik jarayonlariga doirmasalalar	2		2
7	Suv bug‘ining asosiy xossalari. To‘yingan bug‘. Nam to‘yingan bug‘. Quruq to‘yingan bug‘. O‘ta qizigan bug‘. Suv bug‘i jadvallari va diagrammalari.	2	2
	Adiabatik,politrop jarayonga doirmasalalar	2		2
8	Bug‘ turbinali qurilmalar. BTQ ning PV – va TS – diagrammasi.	2
	Suv bug‘iga doir masalalar	2		2
9	Bug‘ turbinali qurilmalarning takomillashtirish usullari.	2	2
	Bug turbinali qurilmalarga doir masalalar	2		2
10	Nam havo. Havoningnamlik, absolyutnamlikvanisbiynamliktushunchalarisi. Nam havoninghd – diagrammasi.	2	2
	Issiqlik P=const va V=const da uzatiladigan bug‘ turbinali qurilmalar	2		2
11	Xarorat maydoni. Xarorat gradienti. Fure qonuni. Bir va ko‘p qatlamli devorning issiqlik o‘tkazuvchanligi.	2	2
	Issiqlik P=constvaV=const da uzatiladigangaz turbinali qurilmalar	2		2
12	Erkin konveksiya. Majburiy konveksiya. N’yuton - Rixman tenglamasi.	2	2
	Nam havoga doir masalar	2		2
13	O‘xshashlik nazariyasi. Modellashtirish. O‘xshash sonlar.	2	2
	Issiqlik o‘tkazuvchanligiga doir masalalar	2		2
14	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.Nurli issiqlik almashinuvining asosiy qonunlari	2	2
	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.	2		2
15		2	2
	Konvektiv issiqlik almashuviga doir masalalar	2		2
	JAMI	60	30	30	60

Fanni o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi vauslubiy jihatdan uzviyligi. Fanni o‘qitish semestrlari va uslubiy ko‘rsatmalar

Fanning umumiy hajmi 150 soatni tashkil etadi. FanIV semestrida o‘qitiladi. IV - semestrda ma’ruza 30 soat, amaliy mashg‘uloti 30 soat, mustaqil talim 60 soat tarzda olib boriladi.

Umumiy va O‘quv ishlari boyicha hajmi

t.r	O‘quv fani nomi	Oquv yuklama, soat	Ma’ ruza	Amaliy mash g‘ulot	Mustaqil ta’lim	Semestr va soatlar
1	Issiqlik texnikasi	120	30	30	60	IV - 4

MA’RUZA VA AMALIY MASHG‘ULOTLARI BO‘YICHA KO‘RSATMA VA TAVSIYALAR

Ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarini o‘tkazishda quyidagi didaktik tamoyillarga amal qilinadi:

• 
  Ma’ruza va amaliymashg‘ulotlarini maqsadini aniq belgilab olish;
  

• 
  o‘qituvchining innovatsion pedagogik faoliyati boyicha bilimlarni chuqurlashtirish imkoniyatlariga talabalarda qiziqish uygpotish;
  

• 
  talabada natijani mustaqil ravishda qo‘lga kiritish imkoniyatini tahminlash;
  
• 
  talabani nazariy-metodik jihatdan tayyorlash;
  
• 
  Ma’ruza va amaliynafaqat aniq mavzu boyicha bilimlarni yakunlash, balki talabalarni tarbiyalash manbai hamdir.
  

"Issiqlik texnikasi " fani bo‘yicha ma’ruza mashg‘ulotlarining kalendar tematik rejasi:

№	Ma’ruza mashg‘ulotlarni nomi qisqacha mazmuni	soat
IV – semestr
1	Fanning maqsad va vazifasi. Termodinamik tizim va ishchi jism. Ideal gaz qonunlari. Real gaz qonunlari	2
2	Issiqlik sig‘imi. Xaqiqiy va o‘rtacha issiqlik sig‘imlari.Issiqlik sig‘imini jarayon va temperaturaga boqlikligi.	2
3	Ideal gaz aralashmalari. Dalton qonuni. Aralashmaning asosiy ko‘rsatkichlari	2
4	Termodinamikaning 1- qonuni. Entalpiya va Entropiya	2
5	Termodinamikaning II- qonuni. Karno sikl. Karno teoremasi. To‘g‘rivateskarisikllar. Eksergiyatushunchasi. Maksimal ish.
6	Termodinamik jarayonlar. Izobar, izoxor, izotermik, adiabat vapolitrop jarayonllar. Jarayonlarning PV va TS – diagrammalari.	2
7	Suv bug‘ining asosiy xossalari. To‘yingan bug‘. Nam to‘yingan bug‘. Quruq to‘yingan bug‘. O‘ta qizigan bug‘. Suv bug‘i jadvallari va diagrammalari.	2
8	Bug‘ turbinali qurilmalar. BTQ ning PV – va TS – diagrammasi.	2
9	Bug‘ turbinali qurilmalarning takomillashtirish usullari.	2
10	Nam havo. Havoningnamlikdarajasi, absolyutnamlikvanisbiynamliktushunchalarisi. Nam havoninghd – diagrammasi.	2
11	Xarorat maydoni. Xarorat gradienti. Fure qonuni. Bir va ko‘p qatlamli devorning issiqlik o‘tkazuvchanligi.	2
12	Erkin konveksiya. Majburiy konveksiya. N’yuton - Rixman tenglamasi.	2
13	O‘xshashlik nazariyasi. Modellashtirish. O‘xshash sonlar.	2
14	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.Nurli issiqlik almashinuvining asosiy qonunlari	2
15	Oraliq baholash. Bajarilgan ishlarni baxolash	2
	Yakuniy baholash
JAMI: 30-soat

№	Amaliy mashg‘ulotlarni nomi qisqacha mazmuni	soat
III – semestr
1	Xolat parametrlariga doir masalalar. Ideal gaz qonunlariga doir masalalar	2
2	Issiqlik sig‘imiga doir masalalar.	2
3	Ideal gaz aralashmalariga doir masalalar	2
4	Termodinamikaning I- qonuniga doir masalalar.	2
5	Termodinamikaning II-qonuniga doir masalalar	2
6	Izoxorik, izobarik, izotermikjarayonlarigadoirmasalalar	2
7	Adiabatik,politropjarayongadoirmasalalar	2
8	Suvbug‘igadoirmasalalar	2
9	Bug‘ turbinali qurilmalargadoirmasalalar	2
10	Issiqlik P=constvaV=const da uzatiladiganbug‘ turbinali qurilmalar	2
11	Issiqlik P=constvaV=const da uzatiladigangaz turbinali qurilmalar	2
12	Nam havogadoirmasalar	2
13	Issiqlik o‘tkazuvchanligiga doir masalalar	2
14	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.	2
15	Konvektiv issiqlik almashuviga doir masalalar	2
JAMI: 30-soat

№	Fan mavzularining nomi	Jami	SHu jumladan
			Ma’ruza	Amaliy mashgu lot	Mustaqil talim
					TMI
1	Fanning maqsad va vazifasi. Termodinamik tizim va ishchi jism. Ideal gaz qonunlari. Real gaz qonunlari	2	2		60
	Xolat parametrlariga doir masalalar. Ideal gaz qonunlariga doir masalalar	2		2
2	Issiqlik sig‘imi. Xaqiqiy va o‘rtacha issiqlik sig‘imlari.Issiqlik sig‘imini jarayon va temperaturaga boqlikligi.	2	2
	Issiqlik sig‘imiga doir masalalar.	2		2
3	Ideal gaz aralashmalari. Dalton qonuni. Aralashmaning asosiy ko‘rsatkichlari	2	2
	Ideal gaz aralashmalariga doir masalalar	2		2
4	Termodinamikaning 1- qonuni. Entalpiya va Entropiya	2	2
	Termodinamikaning I- qonuniga doir masalalar.	2		2
5	Termodinamikaning II- qonuni. Karno sikl. Karno teoremasi. To‘g‘rivateskarisikllar. Eksergiyatushunchasi. Maksimal ish.	2	2
	Termodinamikaning II-qonuniga doir masalalar	2		2
6	Termodinamik jarayonlar. Izobar, izoxor, izotermik, adiabat vapolitrop jarayonllar. Jarayonlarning PV va TS – diagrammalari.	2	2
	Izoxorik, izobarik, izotermikjarayonlarigadoirmasalalar	2		2
7	Suv bug‘ining asosiy xossalari. To‘yingan bug‘. Nam to‘yingan bug‘. Quruq to‘yingan bug‘. O‘ta qizigan bug‘. Suv bug‘i jadvallari va diagrammalari.	2	2
	Adiabatik,politropjarayongadoirmasalalar	2		2
8	Bug‘ turbinali qurilmalar. BTQ ning PV – va TS – diagrammasi.	2
	Suvbug‘igadoirmasalalar	2		2
9	Bug‘ turbinali qurilmalarning takomillashtirish usullari.	2	2
	Bug‘ turbinali qurilmalargadoirmasalalar	2		2
10	Nam havo. Havoningnamlik, absolyutnamlikvanisbiynamliktushunchalarisi. Nam havoninghd – diagrammasi.	2	2
	Issiqlik P=constvaV=const da uzatiladiganbug‘ turbinali qurilmalar	2		2
11	Xarorat maydoni. Xarorat gradienti. Fure qonuni. Bir va ko‘p qatlamli devorning issiqlik o‘tkazuvchanligi.	2	2
	Issiqlik P=constvaV=const da uzatiladigangaz turbinali qurilmalar	2		2
12	Erkin konveksiya. Majburiy konveksiya. N’yuton - Rixman tenglamasi.	2	2
	Nam havogadoirmasalar	2		2
13	O‘xshashlik nazariyasi. Modellashtirish. O‘xshash sonlar.	2	2
	Issiqlik o‘tkazuvchanligiga doir masalalar	2		2
14	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.Nurli issiqlik almashinuvining asosiy qonunlari	2	2
	Nurlanish usuli bilan issiqlik almashinuvi.	2		2
15		2	2
	Konvektiv issiqlik almashuviga doir masalalar	2		2
	JAMI	60	30	30	60

MUSTAQIL TA’LIM MAVZULARI

№	Mavzunomi	soat
1	Absolyut bosim va temperatura
2	Issiqlik sig‘imining jarayonlarga bog‘liqligi
3	Aralashmalarning issiqlik sig‘imlari
4	Ichki energiya va issiqlik miqdori
5	Karno sikli
6	Xolat parametrlari. Asosiy gaz qonunlari
7	Termodinamik jarayonlar.
8	Adiabatik,politrop ko‘rsatkichi
9	Suvbug‘ivanamhavoningasosiyxossalari
10	Issiqlik mashinalarining termik f.i.k.
11	Suv bug‘ining PV- va TS – diagrammalari
12	Regenerativ siklli BTQ. BTQ ning f.i.k.
13	Tashqi yonuv dvigatellari.
14	Boshlang‘ich va chegara shartlar
15	Termik qarshilik.
16	Issiqlik ko‘chishining miqdoriy ko‘rsatkichlari
17	Issiqlik berish koeffisienti
18	Kriterial tenglamalar
19	Bir va ko‘p qatlamli devor orqali issiqlik uzatish.
20	Ixtiyoriy shakldagi jismlarning issiqlik o‘tkazuvchanligi.
21	Sanoat pechlari turlari, qo‘llanilishi. Issiqlik xisobi.
22	O‘txona qurilmalari turlari, qo‘llanilishi. Issiqlik xisobi.
23	Qozon agregatlari turlari, qo‘llanilishi,asosiy ko‘rsatkichlari.
24	Issiqlik manbaasiga ega bo‘lgan shar
25	Modellashtirish. O‘xshash sonlar.
26	Sovitishmashinalari
27	Kompressorlar. Bir bosqichli kompressorlar. Ko‘p bosqichli kompressorlar.
28	Kompressordagijarayonlarningtermodinamiktahlili.
29	Ideal kompressordagisiqishjarayonlari.
30	Qozon agregatlarining texnologik sxemalari. Qozon agregatining issiqlik balansi.
Jami		60 soat

Interfaol o‘qitish usullari (Activity)

Amaliy mashg‘ulotlarda interfaol o‘qitish usullari qo‘llaniladi. Bu usullar talabalarda jamoada ishlash, kasbga oid mustaqil va tanqidiy fikrlash, muloqot madaniyati va xulosa chiqarish ko‘nikmalarini shakllantiradi. Quyida fan xususiyatlariga xos ba’zi usullar bayon etilgan.

1. 
   “Tushunchalar tahlili” usuli. Talabalar tushunchalarni dastlab yakka tarzda va keyin jamoada muhokama qilishadi. O‘qituvchi jamoaning fikrini yo‘naltirib turadi va oxirida ekranga atamalarning izohini chiqaradi. Talabalar o‘z fikrlarini taqqoslashadi, baholashadi va bilimlarini mustahkamlashadi.
   
2. 
   “Zinama-zina” usuli. Talabalar mavzu bo‘yicha yakka tarzda fikrini grafik ifoda etishadi, keyin guruhda muhokama etishadi. Guruhlar taqdimoti o‘tkaziladi va grafik materiallar doskaga mantiqiy pog‘onalar tarzida ilib boriladi.
   
3. 
   “CHarxpalak” usuli. Kichik guruhlar o‘ztarqatma materiallaridagi vazifani bajarib, charxpalak aylanishi bo‘ylab birbiriga uzatishadi, har bir guruh boshqalarning ishiga tuzatish kiritadi va oxirida o‘zlariga qaytib keladi. Guruhlar o‘z ishini tuzatishlar bilan takomillashtirgan holda taqdimot qilishadi.
   
4. 
   “Bumerang” usuli. Talaba bajargan ishini avval o‘z kichik guruhida, keyin boshqa kichik guruhda muhokama qiladi, so‘ng yana o‘z guruhiga qaytib kelib umumlashtiradi. Oxirida guruhlar taqdimoti o‘tkaziladi.
   
5. 
   “Rezyume” usuli. Kichik guruhlarda muammolar o‘rganilib, tahlil qilinadi va xulosa yozma ifoda etiladi. Taqdimotda xulosa ko‘rsatilmaydi, boshqa talabalarning taqdimotga nisbatan fikrlari hisobga olinib yangi xulosa shakllantiriladi va avvalgi yozma xulosa bilan taqqoslanadi.
   
6. 
   “Muammo” usuli. Dastlab muammoli videolavha ko‘rsatiladi. Kichik guruhlar namoyish vaqtida muammolarni qayd qilib borishadi. Keyin ularning yechimlarni o‘zaro almashishadi va tuzatish kiritishadi. Oxirida muammo bo‘yicha jamoaning xulosasi shakllantiriladi.
   
7. 
   “Labirint” usuli. O‘qituvchi murakkab vaziyatni bayon qiladi va jamoa bo‘lib undan chiqish yo‘li to‘iladi. Keyin kichik guruhlarda boshqa muammoli vaziyatlar o‘rganiladi va taqdimot o‘tkaziladi.
   
8. 
   “FSMU” usuli. Talabadan o‘z fikrini quyidagi tartibda ifodalash talab qilinadi: F - fikrini bayon qilish; S – fikriga sabab ko‘rsatish; M – sababni asoslovchi misol keltirish; U - fikrini umumlashtirish.
   
9. 
   “Muloqot” usuli. Kichik guruhlarda alohida mavzular o‘rganiladi va turli materiallar (video, foto, sxema, ilmiy dalillar) tayyorlanadi. Keyin kichik guruhlar o‘rtasida muloqot bo‘lib o‘tadi. O‘qituvchi kichik guruhlarning fikrlarini maqsadli yo‘naltirib boradi va oxirida o‘z munosabatini bildiradi.
   

Mustaqil talim shakllari

Talabalarning mustaqil ta’limi har bir modul bo‘yichao‘qituvchi rahbarligida (O‘RTMI) va mustaqil tarzda (TMI) quyidagi shakllar orqali amalga oshiriladi.

Talabaning mustaqil ishlari (TMI)

Ushbu mustaqil ish shakllariga o‘qituvchi tomonidan hech qanday ko‘rsatma berilmaydi va baholanmaydi, balki talabaning o‘zi qiziqishlaridan kelib chiqib ularni amalga oshiradi. Fanni o‘qitishda quyidagi TMI shakllari qo‘llaniladi.

Talabaning mustaqil ish mashg‘ulotlari hajmi

T.r.	TMI shakllari va mazmuni	soat
1.	Research. Talabalar internetdan va boshqa manbalardan mustaqil ravishda ma’lumot izlashadi va tarqatma materiallarni o‘rganishadi. Har bir Maruzaboyicha kamida 2 soat shug‘illanish maqsadga muvofiq.
2.	Forum. Talabalar fan mashg‘ulotllari boyicha to‘shiriqlarni bajarish mobaynida masofaviy talimplatformasida o‘zaro muloqot qilishadi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talimplatformasida qayd qilib boriladi.
3.	FAQ (ko‘p beriladigan savollar forumi). Talaba o‘z muammosi boyicha maslahat olish uchun masofaviy talimplatformasida maslahat tizimiga (glossariyga) yoki o‘qituvchiga murojaat qiladi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talimplatformasida qayd qilib boriladi.
4.	Test. Talaba har bir modul yakunida o‘z bilimlarini mustahkamlash uchun masofaviy talimplatformasigaamaliy ishini joylaydi. Bu jarayon uchun vaqt sarfi masofaviy talimplatformasida qayd qilib boriladi.
	Jami semester uchun 60 soatdan	60

Talabalar bilimini baholash

Oraliq nazoratlar. Oraliq nazoratlar semestrda 1 marta O‘quvimashg‘ulotllari davomida o‘tkaziladi va talabalarning bajargan ishlari amaliy ish shaklida jamlanib tahlil qilib baholanadi. Talabaning darslardagi faolligi va ishtirokiga umumiy 10 ball qo‘yiladi. Umumiy hisobda oraliq nazorat topshiriqlari 100 ballik tizimda baholanadi.

Talabaning oraliq nazorat boyichao‘zlashtirgan ballari quyidagi jadval asosida kredit ballariga va harfli tizimga o‘giriladi.

	Harfli tizimdagi baho	Ballarning raqamli ekvivalenti	Foiz ko‘rsatkichi	An’anaviy usuldagi baho
	A	4,0	95-100	A’lo
	A–	3,67	90-94
	V+	3,33	85-89	Yaxshi
	V	3,0	80-84
	V–	2,67	75-79
	S+	2,33	70-74
	S	2,0	65-69	Qoniqarli
	S–	1,67	60-64
	D+	1.33	55-59	Qoniqarsiz
	D	1,0	50-54
	F	0	0-49

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirining 2018 yil 9-avgustdagi 19-2018-sonli buyrug‘iga ilova qilingan “Oliy ta’lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish baholash tizimi tog‘risidagi nizom”ga muvofiq oraliq nazoratda fan bo‘yicha A-S darajasiga erishgan talabalar yakuniy nazoratga qo‘yiladi.

Yakuniy nazorat (chiqish nazorati).

Yakuniy nazorat amaliy ish shaklida o‘tkaziladi. Yakuniynazoratamaliy ish bajarishko‘rinishidabaholanadi.Talabaning yakuniy nazoratdagi o‘zlashtirishi 100 ballik tizimda baholanadi va yuqoridagi jadval asosida uning baholash ko‘rsatkichi aniqlanadi.

Yakuniy nazorat bahosi fan bo‘yicha ozlashtirish ko‘rsatkichini belgilaydi.

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO‘YHATI

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Madaliev E.O‘. Issiqlik texnikasi. Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. “Farg‘ona” nashriyoti, 2001.-322 b.
   
2. 
   Madaliev E.O‘. Issiqlik texnikasi. Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. “Farg‘ona” nashriyoti, 2012.-322 b.
   
3. 
   Xudoyberdiyev T.S., Shaymardanov B.P., Abduraxmonov R.A., Xudoyorov A.N., Boltaboyev B.R. Issiqlik almashinish va issiqlik texnikasi. Oliy o`quv yurtlari uchun o`quv qo`llanma, Cho`lpon nomidagi nashriyot- matbaa ijodiy uyi, Toshkent, 2008-215b.
   
4. 
   Rashidov YU.K., Abutaliev E.B. Texnik termodinamika. Oliy o‘quv yurtlarining qurilish mutaxassisliklari uchun o‘quv qo‘llanma, TAKI, Toshkent, 2000. - 100 b.
   
5. 
   Rashidov YU.K., Abutaliev E.B. Issiqlik massa almashinuvi. Oliy o‘quv yurtlarining qurilish mutaxassisliklari uchun o‘quv qo‘llanma, TAKI, Toshkent, 2000. - 96 b.
   
6. 
   Nurmatov J. va boshqalar. Issiqlik texnikasi. Oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun o‘quv qullanma. –T.:“O‘qituvchi”, 1998,-256 b.
   
7. 
   Zohidov R.A., Alimova M.M., Mavjudova SH.S. Issiqlik texnikasi. Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. “O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati” nashriyoti, 2010.-195 b.
   

Qo‘shimcha adabiyotlar

1. 
   Teplotexnika: Uchebn. dlya vuzov / A.P. Baskakov, B.V.Berg, O.K.Vitt i dr.; Pod red. A.P. Baskakova.- 2-e izd.,pererab.-M.: Energoatomizdat, 1991.- 224 s.: il.
   
2. 
   Rabinovich O.M. Sbornikzadachpotexnicheskoytermodinamike. - M., Mashinostroenie. 1991,- 376 s.
   
3. 
   Krasnoщyokov E.A., Sukomel A.S. Zadachnik po teploperedache: Ucheb. Posobiedlyavuzov – 4-e izd.,pererab.-M.: Energiya, 1991.- 288s., il.
   

Internet va ZiyoNet saytlari

1. 
   http://dhes.ime.mrsu.ru/studies/tot/tot_lit.htm;
   
2. 
   http://rbir.bookchamber.ru/description.aspx?product_no=854;
   
3. 
   http://energy-mgn.nm.ru/progr36.htm.