Qurilish fakulteti 6-20 guruh shq va X yo’nalishi talabalari Qo’ldashev N,Yunusov A, Oimova o larning “O’zbek tilini sohada qo’llanilishi” fanidan taqdimoti

Nutqning boyligi unda tilning bir-biridan farq qiladigan unsurlar: soʻz, ibora, sintaktik tuzilma, intonatsiya kabilardan qay darajada foydalanish bilan belgilanadi. Boy nutq tuzish uchun ifodalarning bir xilligidan qochish, ayni bir tushuncha yoki fikrga farqli liboslar tanlash kerak. Badiiy adabiyot yoki nutqda biror tushunchani, mazmunni alohida ta’kidlash, diqqatni tortish, hissiyotni bo‘rttirish, ohangdorlikka erishish uchun soʽz, soʽz birikmalari va gaplar takroridan foydalaniladi.

• Nutqning boyligi unda tilning bir-biridan farq qiladigan unsurlar: soʻz, ibora, sintaktik tuzilma, intonatsiya kabilardan qay darajada foydalanish bilan belgilanadi. Boy nutq tuzish uchun ifodalarning bir xilligidan qochish, ayni bir tushuncha yoki fikrga farqli liboslar tanlash kerak. Badiiy adabiyot yoki nutqda biror tushunchani, mazmunni alohida ta’kidlash, diqqatni tortish, hissiyotni bo‘rttirish, ohangdorlikka erishish uchun soʽz, soʽz birikmalari va gaplar takroridan foydalaniladi.

Og’zaki nutq uslubining xususiyatlari

• Og'zaki nutqning eng muhim ajralib turadigan xususiyati uning tayyorlanmaganligidir: og'zaki nutq, qoida tariqasida, suhbat davomida yuzaga keladi. Biroq, tayyorlanmaganlik darajasi farq qilishi mumkin. Bu ilgari noma'lum mavzudagi, improvizatsiya sifatida olib borilgan nutq bo'lishi mumkin. Boshqa tomondan, bu oldindan ma'lum bo'lgan mavzu bo'yicha, u yoki boshqa qismda ko'rib chiqilgan nutq bo'lishi mumkin. Ushbu turdagi gapirish rasmiy ommaviy aloqa uchun xarakterlidir. Og'zaki nutqdan, ya'ni. nutq jarayonida hosil bo'lgan nutq, o'qilgan yoki yodlangan nutqni farqlash kerak; nutqning bu turi uchun ba'zida "ovozli nutq" atamasi qo'llaniladi.

Tinglovchiga qaratilgan nutqda, iboraning tarkibiy-mantiqiy tasviri tez-tez o'zgarib turadi, to'liq bo'lmagan jumlalar (ma'ruzachi va tinglovchilarning vaqtini va vaqtini tejash) juda o'rinli, qo'shimcha fikrlar, baho beradigan iboralar (matnni boyitgan va asosiy matndan intonatsiya bilan ajratilgan holda) foydalaniladi.

• Tinglovchiga qaratilgan nutqda, iboraning tarkibiy-mantiqiy tasviri tez-tez o'zgarib turadi, to'liq bo'lmagan jumlalar (ma'ruzachi va tinglovchilarning vaqtini va vaqtini tejash) juda o'rinli, qo'shimcha fikrlar, baho beradigan iboralar (matnni boyitgan va asosiy matndan intonatsiya bilan ajratilgan holda) foydalaniladi.
• Og'zaki nutqning eng muhim kamchiliklaridan biri uning uzluksizligi (mantiqiy, grammatik va intonatsion) hisoblanadi, bu nutqni asossiz to'xtatishda, iboralarni, fikrlarni kesishda, ba'zan esa - xuddi shu so'zlarni asossiz takrorlashda. Buning sabablari boshqacha: nima deyishni bilmaslik, keyingi fikrni shakllantirishga qodir emaslik, aytilganlarni tuzatish istagi.