Quduq burg‘ilashning zamonaviy usullari va tasnifi

Quduq burg‘ilashning zamonaviy usullari va tasnifi
Tog‘ jinslari mexanik, issiqlik, fizik va kimyoviy, elektr va boshqa usullarda parchalanadi. Sanoatda kо‘p qо‘llaniladigan usullardan biri mexanik usuldir. Mexanik usul jinsni parchalashda ta’sir usuliga bog‘liq bо‘lib, aylantirish, zarbali va zarbali–aylantirishga bо‘linadi.
Eng kо‘p qо‘llanilgan usul – bu aylantirib burg‘ilash usuli bо‘lib, jins yemiruvchi uskuna aylanma harakatni maxsus mexanizmdan (shpendel yoki rotor) burg‘ilash quvuri yoki tub dvigateldan (gidravlik yoki elektrik) oladi. Shunga bog‘liq holda burg‘ilash shpindelli, rotorli va turboburli hamda elektroburli burg‘ilashga bо‘linadi.
Birinchi usul, ya’ni namunasiz – ishlatish va texnik quduqlarni burg‘ilashda qо‘llaniladi. Ikkinchi usul tuzilmali deb ataladi va u asosan foydali qazilmalarni izlash va qidiruv paytida qо‘llaniladi.
a) Zarbali burg‘ilash.
Hamma turdagi zarbali burg‘ilashlardan faqatgina hozirgi paytda zarbali–arqonli burg‘ilash qо‘llaniladi. Burg‘ilash jihozi-burg‘idan tashkil topgan bо‘ladi, zarbali shtanga, harakatlanuvchi shtanga-qaychi va qulflar arqon yordamida quduqqa tushiriladi. Tushirish tezligi tormoz bilan rostlanadi, tebranishni pasaytirish uchun amortizator о‘rnatiladi.
Burg‘ilash ishlarini samarali olib borilishi burg‘ining tо‘g‘ri tanlanganligiga bog‘liqdir. Yumshoq jinslarni va о‘rtacha qattiqlikdagi jinslarni burg‘ilashda ikki tavrli burg‘ilar eng yaxshi natija beradi (2.3-rasm, a).
Qattiq tog‘ jinslarini burg‘ilashda quduq devorlarini uzun ikki tavrli aylana shaklidagi tishlar bilan qirqish qulaydir (2.3-rasm, b). Qattiq yoriqli jinslarni burg‘ilash uchun (chambarakli) burg‘ilardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Burg‘ilarni quduqdan chiqarib olishda qisilib qolish ehtimoli yо‘q emas, quduq tubida yig‘ilgan parchalangan jinslarni tozalashga tо‘g‘ri keladi.
Quduqlarni yumshoq tog‘ jinslaridan tozalash uchun tarnovlardan foydalaniladi.
Zarbali burg‘ilashda quduq suv bilan tо‘ldirilmaydi, shuning uchun quduq devorlarini qulab, nо‘rab tushishini oldini olish uchun mustahkamlash quvurlari о‘rnatilib boriladi, ular bir-biri bilan rezbalar orqali biriktiriladi.
О‘rnatiladigan mustahkamlash tizmalarini uzayishi sababli, burg‘ilash qiyinlashadi yoki maxsus jihoz yordamida ham qoqib bо‘lmaydi. Shuning uchun mustahkamlash quvuri ichidan ikkinchi kichik diametrli quvur tushiriladi.
b) Aylantirib burg‘ilash usuli
Quduqlar aylantirish usulida burg‘ilanganda bir vaqtning о‘zida burg‘iga yuklanma va aylantirish momentlari ta’sir etadi.