Qоzоqbоy yO‘ldоshеv, vаlijоn qоdirоv, jаlоlbеk yO‘ldоshbеkоv

Shunda Farhod ularga

Dedi: Bu necha mazlumi sitamkash,

Falak bedodidin bo‘lg‘an alamkash

1. 
   Yig‘оch – tаxminаn 10 km.
   

64

Ki, vayronlig‘larida yuz xalaldur,

Agar qilsam madad voqe’ mahaldur.

Hunarni asrabon netkumdur oxir,

Olib tufroqqamu ketgumdur oxir?

degan so‘zlarni aytib, maqsadlariga­ yetishtiradi.

Bu yerda u yurtni adolat bilan boshqarayotgan ma ika Mehinbonu mehrini, uning jiyani Shirinning muhabbatini qo-zonadi. Oshiq va ma’shuqaning ilk uchrashuvl ri va suhbatini

muallif shunday tasvirlaydi:
	Ki: “Ey nodir yigit ofoq ichinda,
	Yagona charxi nili toq ichinda!
	Ayon holingda ko‘p-ko‘p bul’ajabliq,
	Ajabdin ham ajab ranj-				taabliq1.
	Ne sen o‘xshab jahonda bir kishiga,
	Ne qilg‘an ishing o‘xshar el ishiga.
	Bu ishkim, biz			emay b	nyod etibsen,
	Bag‘oyat ko‘nglimizni shod etibsen.
	Bo‘lur	rduk husuli ichra ojiz,
	Hunar	rmas, ko‘lung ko‘rguzdi mo‘jiz.
	Agar yuz qarn2 uzroyin bo‘loli,
	Netib bir kunchilik uzring qo‘loli.
	Ishing uzrida yuz bizdek o‘tong‘ay,
	Ne bizdin, Tengridin ollingg‘a yong‘ay”3.
	Shirinning bu so‘zlarini eshitgan Farhod hayajon aro shun-
day dedi:
1			2
http://eduportal
	Тааbliq – qiyinchilik, mаshаqqаt;			Qаrn – 30 yilni bildirаdigаn yil hisоbi. Bа’zаn «аsr”
mа’nоsini hаm bildirаdi; ^3Yong‘ay – qaytgay (ya’ni qaytsin).
	5–Adabiyot, 9- sinf.			65

Dedi: “Jonparvar anfosingdin1 o‘ldum,

Unungdin umr ranjidin qutuldum.

Ne anglaykim, qayu mahro‘2 ekansen,

Ichim qon aylagan senmu ekansen?!

Meni g‘urbat aro bechora etkan,

http://eduportalKo‘rungachuljamolilam, Aning matlubi bo‘ldi shk ro.

Diyor-u mulkdin ovora etkan,

Chiqib jonim unungdin bo‘lg‘ach ogoh,

Yuzungni ko‘rmay o‘ldum oh, yuz oh!”

Aningdek oh to‘fonin chiqo di

Ki, mahvashning niqobi yelga bo di.

Hamul erdiki, maft n bo‘lmish erdi,

Ko‘rib ko‘zg da majn n bo‘lmish erdi.

Birovkim aks ko‘rgach hushi ketsa, O‘zin ko‘rgach, netong, jon tarkin etsa.

Birovkim bo‘lsa mayning zikridin mast,

N tong, ichkanda bo‘lsa yer uza past.

Chu Farhod ul pari erkanni bildi,

Chekib o‘tluq fig‘on andoq yiqildi.

Savol va topshiriqlar:

1. Farhoddagi g‘amginlikning sababini Siz qanday izohlaysiz?

2. Shahzoda Farhodning ustalar ishidan hayratlanishida, ularning kasblariga ko‘ngil berib o‘rganishida uning qanday ma’naviy fazilatlari namoyon bo‘lmoqda?

¹Аnfоs – nаfаslаr; ²Маhro‘ – оy yuzli.

66

3. 
   Bosh qahramonning elparvarligi, oddiy xalqqa mushfiqligi qaysi misralarda­ o‘z ifodasini topgan?
   

3. 
   Xoqonning o‘g‘liga taxtni taklif etishi, o‘g‘ilning uni rad etishi tasviri orqali Navoiy qanday fikrni ilgari suradi? Fikringizni shoir yashagan davr voqeliklaridan kelib chiqib asoslang.
   

3. 
   “Dedi: Har ishki qilmish odamizod, Tafakkur birla bilmish
   

http://eduportal
	odamizod”­ so‘zlari orqali adibning inson tafakkuriga m nosaba-
	tini sharhlang.
6.	Farhodning noma’lum ko‘zgu tilsimini bilish uchun h			yotini
	xavf-xatarga solib bo‘lsa ham safarga chiqq nligini q			nd y
	baholaysiz? Sizningcha, u to‘g‘ri ish tutdimi?
7.	Shirinning go‘zalligi vasf etilgan o‘rinla ni qay		o‘qing. Shoir uni
	qanday tasvirlaganini o‘z so‘zlaringiz bilan bayon e ing.
8.	“Hunarni asrabon netkumdur	xir, Olib tuf	qqamu ketgum-
	dur oxir?” bayti orqali inson o‘zi egallagan hunarga qanday
	munosabatda bo‘lishi lozimligi t	‘g‘risida fikr yuriting.
9.	Shirinning Farhodga murojaatini o‘qing. Qizning sinchkovligi,
	insonni qalb bilan taniy bilishi ning qaysi so‘zlarida ko‘rinadi?

Shu paytlarda Ajam bilan Arabda hukm surayotgan Xusrav Parviz degan shoh bor e i. Uning bir o‘g‘li bo‘lsa-da, shohlikka yaraydigan emas di. Shoh shuning uchun ham yana bir tag-tug-li qizga uylanib, o‘g‘il ko‘rish orzusida edi. Shirinning go‘zalligi-yu Farhodning unga oshiqi b qaror bo‘lgani ovozasi Xusravgacha yetib bordi. Xusravning Buzurg Ummid degan vaziri maslahati bilan Mehinbonuga Shirinni so‘ratib sovchi yuborildi. Mehinbonu davlat-ni o‘ylasa-yu, rozi bo‘lsa ham, Shirin ko‘narmikan? Farhodning holi n kechadi unda? Mehinbonu sovchilar fikrini Shiringa aytganda, u shunday dedi:

Ki: “Ey na’layning1 o‘rni qiblagohim!

Harimi nazhating2 g‘amdin panohim!

Necha yetgay senga mendin malolat,

Necha kelgay manga ondin xijolat.

¹ Nа’lаyn – bir juft kоvush; ² Nаzhаt – ko‘ngil оchish, huzur qilish.

67

Boshimg‘a tig‘i g‘am sursang ne bo‘lg‘ay, Bu so‘z deguncha o‘ltursang ne bo‘lg‘ay!?

Meni hindudek otashgahga boshla,

Uzorim xolidek o‘t ichra tashla

Ki, jismim bo‘lsa ul o‘t ichra nobud,

_{http://eduportal}Sochimdekchiqqayondinchirmanibdud Malolimdin bari olam qutulsin,

Tanim yuz ming balodin ham qu ulsin.

Manga Farhod ishqi tuhmati bas

Ki, chehram ko‘rmayin ul zor-u bekas.

Yiqilmoqdur shiori oh t rtib,

Ko‘nguldin nolayi jonk h t rtib,

Qulog‘i m stami’1 bo‘lmay so‘zumga,

Ko‘zi oylar o‘t b t shmay yuzumga.

Tog‘ ichra sel yanglig‘ oqizib yosh,

Urub tosh uzra hardam seldek bosh.

Xayolim birla ko‘nglin qone’ aylab,

Firoqim ichra umrin zoye’ aylab.

Yuzimdin didayi giryoni2 mahrum,

Visolimdin balokash joni mahrum.

Qolib men ham yiroq ul notavondin, Nechukkim mendin – ul, men dog‘i – ondin.

Bu bizga hol- yuz nav’ elda shuhrat, Ne yuz shuhratki, yuz ming nav’ tuhmat.

¹ Мustаmi’ bo‘lmоq – qulоq sоlmоq, eshitmоq; ²Didаyi giryon – yig‘lоqi ko‘z, yoshlаngаn ko‘z.

68

Manga ne yor-u ne oshiq havasdur, Agar men odam o‘lsam, ushbu basdur!

Agar Bonu iloje bilsa, qilsun,

O‘zimni o‘ltururmen yo‘qsa, bilsun!”