Qosıq oqıw sabaǵı úlgileri 1-sabaq úlgisi

Qosıq oqıw sabaǵı úlgileri
1-sabaq úlgisi:
Tema. Qıs kórinisi..
Oqıw materialı. Gúz sońınan qıs keler (J.Izbasqanov)
Sabaqtıń maqseti:
1. Oqıwshılardı qosıqtı túsinip oqıwģa, qosıq teksti ústinde islewge úyretiw; shayırdıń qıs mawsimi qásiyetlerin qosıq arqalı súwretlewdegi sheberligin ashıp beriw; oqıwshılarda qıstıń qásiyetleri, qardıń turmıs ushın paydası haqqındaǵı túsiniklerin bayıtıw.
2. Oqıwshılardıń sózligine qıraw qáhári, jer shiresi, tunģısh qar, japalaqlap, sharshaģandı buyıqsın sıyaqlı sóz hám sóz dizbegi, suwretleytuǵın ańlatpalardı kirgiziw.
3. Oqıwshılardıń ózbetinshe islew, erkin pikirley alıw sıyaqlı qábiletlerin asırıw.
4. Tábiyattı súyiw, onı qádirlewge úyretiw.
Sabaq túri: jańa bilim beretuǵın, lirikalıq qosıq uyreniletuǵın sabaq.
Sabaqta qollanılatuǵın metodlar : túsindirmeli oqıw, ózbetinshe jumıs metodı, tarmaqlaw metodı.
Sabaqtıń quralı: qıs mawsimi suwretlengen súwretler, J.Izbasqanovtıń portreti, shayır haqqındaǵı maǵlıwmatlar jazılǵan kórgizbe qural.
Sabaqtıń barısı:
1. Oqıwshılarda jańa temanı úyreniwge qızıǵıwshılıq oyatıw, jumbaq aytw jolı menen búgingi sabaqtıń temasın anıqlastırıw :
Appaqģana dasturxan
Jer júzin qoplagan. (Qar)
Bostirdim eki tawıq,
Biri ıssı, biri suwıq. (Jaz, qıs)
Soraw : Búgingi oqıw sabaǵımız qaysı tema haqqında eken?
2. Qıs mawsimi haqqında kirisiw sáwbeti. Xattaxtaga qıs mawsimi suwretlengen
súwretler ilinadi hám sorawlar beriledi:
— Jıl qaysı mawsim menen baslanadı?
— Qıs mawsimi haqqında nelerdi bilesiz? Súwretlerden paydalanıp
sóyleń.
— Qıs bıykarshılıq mawsimima?
Qar haqqındaǵı ańız qısqa sóylep beriledi: Áyyemginde aspannan un
mayılar eken. Adamlar óz mútajliklerine muwapıǵın alıp, úylerine alıp
kirar eken. Awılda bir ashkóz bay unlardıń ózine kereginen de Aslamın qoplab óz úyine tashiy baslapdı. Hátte jer júzin shegara -
erin olibdi. Óz jerim degen orınlardaǵı unlam i basqalarǵa bermabdi.
Sonda osm az waqıt-ol qıs hám bultlaming jahli shıǵıp, unlam i muzdek
qorga aylantırıp qoyıwıbdi.
Soraw : Tábiyaatda reńler hár túrlı. Siz qaysı reńlerdi jaqsı, jaǵımlı
dep esaplaysiz?
3. Oqıwshılaming qıs mawsimi haqqındaǵı túsiniklerin anıqlaw.
Onıń ushın qıs mawsimine tán ózgesheliklami búydew tapsırig'i beriledi.
Oqıtıwshı tarmaqlaw usılında jazıp baradi:(klaster)

4. Xattaxtaga „Qıs to'zg'itar m om iq par" (Qudıret Hikmet)

dep jazıladı. Oqıtıwshı soraw beredi hám juwaplardı ulıwmalastırıp,
toldıradı :
— Qosıq avtorı kim eken? Ol haqqında nelerdi bilesiz?
0 'qituvchi gúrrińi. Qudıret Hikmet — uqıplı balalar shayırı.
Ol qısqa ómir kórgen. Shayır óz ijodini kishkentaylardı ilmga ishti-
jaq, ana -watanǵa, jonajon jurtımızǵa sadıqlıq ruwxında tárbiyalawǵa
baǵıshlaǵan.
Qudıret Hikmet 1925-jılda Tashkent qalasında jarlı dıyxan
shańaraǵında tuwıldı. Birinshi qosıqları 1945-jılda balalar gazetalarida
bosildi.
1960 -jıldan baslap balalar baspaında isledi.
Lining „M ening watanim" (1950), „Baxıtlı balalar" (1952),
„Abatlantırıw" (1953), „Doslıq" (1954), „Rodnoy Uzbekistan" (1955)
Sıyaqlı qatar qosıqiy jıynaqları baspa etilgen. Keyinirek „Ilonshoh hám
onıń hámeldarı hárre haqqında ertek“ (1963), „Saatjonning saati“ (1964),
„Tasbaqalar hújim i“ (1965), „Qańǵı bala“,,, 0 'g 'lim menen sáwbet"
sıyaqlı kitapları basılǵan.
Kitapları kórsetiledi. Olardı oqıwǵa shaqırıq etiledi.
Oqıtıwshı shayırdıń qandayda bir qosıqınan bólek o 'qib beriwi de
múmkin. Mısalı :
Tınıshlıq haqqında qosıq
Tınıshlıq júdá saz ásbapları,
Aǵıl-tegil-shashin jaz.
Kósher dawısı chiqmas,
Yangrar doslıq, saz ásbapları.
— B o'lsa -ne urıs
0 't tushar hár qaptal.
Tınısh, shıyrın turmıs,
Boladı wayran.
5. Qosıq menen tanıstırıw. Oqıtıwshı qosıqtı kórkem oqıp (yamasa
yad aytıp ) beredi.
6. Qosıq maydanınan kirisiw sáwbeti.
— Qosıq ne haqqında eken?
— Qosıqtaǵı qaysı gápler sizge júdá jaqtı? N im a ushın?
7. Qosıqtı ishte oqıw.
8. Qosıqtı tapsırmalar tiykarında oqıtıw.
— Birinshi tórtlıqtı oqiń. Ol jaǵdayda qaysı sóz hám sóz dizbegiler óz mánis-
sida qóllanbaǵan? Olardıń qaysı mániste qollanganini anıqlama beriwge
háreket etiń.
— Tómendegi tórtlıqtıń qaysı qosıqtıń bir qatarılarında janlandırıw qollanǵan?
Janlandırıw degende neni túsinesiz?
M ahalla-ko'y kóshede
Chuvurlashib qar kurar,
Esib suwıq ızǵırıq :
— Tezirek júr! — dep buyırar.
— Tómendegi tórtlıqtıń keyingi eki qosıqtıń bir qatarı daǵı sóylem ing
mánisin túsindiriwge háreket etiń.
Pirpiratib kózin
Avtobuslar ótedi.
Oahraton qıs háwirdi
Mo'rkon sıyaqlı vutadi.
M ustaqil jumıs. 1-tapsırma : She'mi ishińizda qayta oqiń. Qaysı
qosıqtıń bir qatarında uqsatıw bar ekenin anıqlań.
Oqıwshılar :
Úshekler kivdi aq qalpoq
Háwlilerde sen tóbe.
Aspan elek. nazdimda,
Qalasımızǵa un separ.
— Aqırǵı tórtlıqtaǵı,, 0 'r a gúmis prostınyaga" qosıqtıń bir qatarında da
uqsatıw bar.
2-tapsırma : S h e'rni taǵı ishińizda oqıp, qorga berilgen
buyrıqtı tabıń.
0 'quvchilar:
Yetar sonsha yoqqaning
Uzaq atız. qirga bar! (buyrıq )
oypatlıqlarǵa jaǵımlılıq berip
Gullat boe'-ol rog'ini. ( buyrıq )
Or i gúmis prostınyaǵa.
Úlkemning hár voe'ini.
3-tapsırma : Jansız zatlar sh e'rda janlı etip ańlatpa etilgen mıs-
ralarni tabıń.
Olar seni kútip atır
Hár bólekngga bolıp zor.
Savab bult tósagin
Qıs to'zg'itar m om iq mamıq — qosıqtıń bir qatarılarında qaysı kórkem
qural qollanganini aytıń.
9. S h e'rdagi qaharmanlar ústinde islew. Sorawlar beriledi:
— Qosıqta neler haqqında gáp barıp atır?
— Olardı qosıqtaǵı qaharmanlar deyiw múmkinbe? N im a ushın?
— Oylań, qosıqta neshe qaharman bar? Olar qaysılar? (Qıs,
ızǵırıq, avtobus, osm az waqıt)
— Qosıqta kim g'orga qarata gápiryapti? (Shayır )
— Shayırdıń qorga qarata aytqan gáplerin oqiń.
10. Sabaqlıqtaǵı soraw -tapsırmalar ústinde islew.
Aspan elek nazdimda
Qalasımızǵa un separ... Or i gúmis prostınyaǵa
Úlkemning hár jawını, — degende shayır nelerdi
názerde tutadı?
11. Uyge wazıypa. She'm i yad alın. Qosıq mazmunına m os súwret
isleń.
Dóretiwshilik jumıs ushın tapsırma : Qosıqtan alǵan tásirleringizdan foy-
dalanib, qıs, qar, suwıq haqqında 4-5 gapli tekst dúziń. Tekstińizde
qosıq tekstindegi tómendegi so 'z hám sóz dizbegilerden paydalanıń : mamıq mamıq,
aq prostınya, qáhárli qıs, aspan elek, qar bólekleri, ızǵırıq, fa yz
beredi, aq kiyimde.
Úlgi: Qáhárli qıs kúnleri edi. Aspan elek sıyaqlı qar bólek-
larini jerge elardi. Jer bir demde aq prostınyaǵa o'raldi. Terekler
qordan aq kiyim kiydi. Bul awılımızǵa jaǵımlılıq berip turardı.
12. Juwmaqlawshı sáwbet.
— Sabaqta qanday qosıq menen tanıwdingiz?
— Biz búgin qıs mawsimi haqqındaǵı qosıqtı o 'qidik. Bunıń gózzal el, xalıq-
chisi — qar haqqında, onıń jawıwı daǵı gózzal tábiyat kórinisiler menen, onıń
paydası menen tanıwdıq.
— Tábiyaattıń ehsonlariga qanday munasábette bolıw kerek
eken?
— Qar, qıs haqqında qanday tabıwm aqlardı bilesiz? M aqollar-
den-chi?
Sabaq juwmaǵında aktiv qatnas etken 0'quvchilar xoshametlantiriladi.
2-sabaq úlgisi:
Tema : Báhár oyanıw mawsimi.
0 'quv materialı. Báhár (Qudıret Hikmet).
Sabaqtıń maqseti:
1. Oqıwshılaming báhár mawsimında tábiyaatda, haywanot hám qus
turmısında bolatuǵın ózgerisler haqqındaǵı bilimlerin bayıtıw.
2. Báhár mawsimında tábiyaattı baqlawǵa, odaǵı ózgerislerdi payqab
alıwǵa úyretiw.
3. Tábiyaattı súyiw, asıraw, onıń gullep-jasnawı ushın úles
qosıwǵa jibesh.
4. Oqıwshılar sóylewin jańa sózler menen bayıtıw.
Sabaq túri: jańa bilim beretuǵın, qosıq oqıw sabaǵı.
Sabaq forması : traditsiyaǵa tán bolmaǵan sabaq.
Sabaq metodı : kishi gruppalar menen islew, ózbetinshe jumıs metodı,
sáwbet metodı, tarmaqlaw metodı.
Sabaqtıń úskenesi: korton qaǵaz, reńli flomaster, gúl, qus suwreti,
tábiy hádiyseler suwreti.
Sabaqtıń barıwı
Quralǵan bólek. S inf oqıwshıları 4 gruppaǵa ajratıladı.
I. D a'vat basqıshı. Maqset: oqıwshılam ing báhár mawsimi, odaǵı
turmıs haqqındaǵı túsiniklerin anıqlaw, jańa temanı úyreniwge
tayarlaw hám qızıǵıwshılıq oyatıw.
Metod : ózbetinshe jumıs metodı.
1. Oqıwshılar toparına ótilgen tema maydanınan soraw hám tap -
shiriqlar jazılǵan kartochka salınǵan konvertlar beriledi.
Soraw -tapsırmalar :
1-gruppa ushın : — Báhár mawsimi haqqında qaysı shıǵarmanı oqıp keldińiz?
Ol jaǵdayda tábiyaat daǵı hawa rayı o 'zgarishlari qanday suwretlengen? Sóylep
beriń.
— Jaǵımlı, firdavs so 'zining m a'nosini anıqlama berb beriń.
— „Báhár tariypida“ tekstiniń 1-bólegin kórkem oqıp beriń.
2-gruppa ushın : — „Báhár tariypida“ shıǵarmasında jerdiń maydan bólegindegi,
dov-terekler degi ózgerisler qanday suwretlenedi? Sóylep beriń.
—,, Chin“ sóziniń mánisin anıqlama berb beriń.
— Miynettiń 2-bólim ini ańlatpalı o 'qib beriń.
3-gruppa ushın : — Qus turmısı qanday suwretlenedi? Shulami
sóylep beriń.
— Kaklik, aq quw, úyrek sıyaqlı qustı súwretler ishinen tańlap
kórsetiń.
— Miynettiń 3-bólim ini kórkem oqıp beriń.
4-gruppa ushın : — Haywanlar háreketi qanday suwretlengen? Sol
orındı gúrriń etip beriń.
— Jayrandıń suwretine qaray, onıń sırtqı kórinisin suwretlang.
— Miynettiń 4-bólim ini kórkem oqıp beriń.
Oqıwshılar toplaǵan ballar e 'lon etiledi.
2. Kórkem til quralları ústinde islew.
0 'qituvchi: — Búgin sabaqta terektegi almalardan úziwge
ruxsat beram an. Tek onıń arqasına jazılǵan soraw -tapsırmanı
atqarsangiz, olm a sizdiki boladı jáne onı o 'z sebetchangizga solasiz.
Hár bir gruppadan oqıwshılar gezek menen shıǵıp almalardan aladı
hám sol waqtıniń ózindeyoq sorawlarǵa juwap beredi.
Soraw -tapsırmalardan úlgiler:
— Oqiń. Qanday kórkem qural qollanganini aytıń.
„Uyquga kirgen terekler taǵı jasıl ton kiydi, aq, sarı, kók,
qızıl reńli yoping'ichlar menen bezandi".
— Oqiń. Qanday kórkem qurallar qollanganini aytıń.
Латинский Кириллица
Developers: Davronbek
„B óz jer júzine jasıl perde tartdı, g o 'yo Kitay karvoni Shın
hariri jipek shúbereklerin hár úshek onga yoydi“.
— Oqiń. Qanday kórkem qural qollanganini aytıń.
„Qara ǵarǵa tumshug'ini ko'pirtirib qag'illaydi, onıń dawısı tentek
qızdıń dawısı sıyaqlı yoqimsizdir“.
— Oqiń. Qanday kórkem qural qollanganini aytıń.
„M ag'fur tumalar ko'kda dawısın anıq yangratmoqda, tizilgan
túye karvonidek ushıp atır".
Gruppalar balı e 'lon etiledi.
3. M atnni tapsırmalar tiykarında oqıtıw.
— „Báhár tariypida" tekstin oqiń. Odan kóshpeli m a'noda
qollanǵan sózlerdi tabıń (Báhár nápesi, firdavs yeli, o 'z hukmiga,
harir yoping'ich, hár tárepke yoydi, kaklik kúlip atır, guller yu z ashıp,
qah-qah urib kúlip atır sıyaqlı ).
Gruppalaming balı e 'lon etiledi.
4. Báhár mawsimi haqqında oqıwshılar túsinigin anıqlaw.
— Báhár mawsimine tán ózgesheliklami tarmaqlaw usılında ańlatpa beriń,
onı doskaǵa iling hám anıqlama berb beriń.
— „Báhár" qosıqı avtorı Qudıret Hikmet haqqında neler bilesiz?
Awızsha sóylep beriwge tayarlanıń. Shayırdıń qaysı qosıqların yad
bilesiz? (Oqıwshılar „Qıs to'zg'itar m om iq par" qosıqın búydesedi)
Oqıtıwshı gúrrińi:
Q. Hikmet balalar ushın qosıqlar jazǵan. Sol sebepli balalar
shayırı dep búydesedi. Ol Tashkentte tuwılǵan. Pedagogika joqarı oqıw ornıında
oqıǵan. Ol tek 43 jıl jasaǵan. Lekin balalar ushın kóplegen qosıqiy
jıynaqlardı jaratqan. Onıń „M ening watanim", „Baxıtlı balalar",
„Ol ch joranıń sıylıǵı", „Saatjonning saati", „Balam menen suh-
bat" jıynaqları bar.
Gruppalardıń balı e 'lon etiledi.
II. Ańǵarıw basqıshı.
Maqset: „Báhár" shıǵarması arqalı oqıwshılam ing báhár tábiyaatı, qus-
larning turmısı haqqındaǵı bilimlerin bayıtıw, kórkem oqıw kónlikpelerin
jetilistiriw.
O 'quvchilar sóylewine „mayin samallar", „soyabon tallar", „tong
y e lla ri“, „o'tlar 1 ebranar“, „ko'kni quchgan teraklar“ sóz dizbegilerin
kirgiziw.
M etod. Ózbetinshe jumıs metodı.
1-tapsırma. Qosıqtı ishińizda oqiń. Kórkem oqıp beriwge
tayarlanıń.
Латинский Кириллица
Developers: 0 'qish ushın 1—2 minuta beriledi. S o 'ng hár bir gruppadan 4—5
oqıwshına oqıtıladı. Olar bahalanıp barıladı, gruppanıń kórkem oqıw
boyınsha ulıwma balı e 'lon etiledi.
2-tapsırma. Sabaqlıqtaǵı soraw -tapsırmalar ústinde isleń. Hár bir
gruppa o 'z ishinde soraw -tapsırmalardı bolıp alıp, tayarlıq ko'rsin.
Tayın oqıwshı jayınnan turıp juwabın aytaveradi. Gruppalar bir-
birewiniń juwabın toldıradı.
III. Pikirlew basqıshı.
Maqset: Oqıwshılaming tema maydanınan alǵan bilimlerin,
turmısda kórgen-kuzatganlarini, esitkenleri menen baylanıstırıp ańlatpalap
beriwge úyretiw. Sabaq tásirleniwlerin esitiw arqalı keyingi sabaqtıń
wazıypaların joybarlawtirib alıw.
M etod. Sáwbet metodı.
Sorawlar :
— Búgingi sabaqta nelerdi bilip aldıńiz?
— Qosıqtı oqılıwından aldın báhár, onıń hawa rayısı, tábiyaat
kórinisi, qus turmısı haqqında nelerdi bilar edingiz?
— Búgingi sabaqta qanday qıyınshılıqlarǵa dus keldińiz?
— Sabaq sizge jaqtıma?
— Sizdińshe, sabaqta qaysı gruppa aktiv qatnas etdi?
Oqıwshılam ing pikiri ulıwmalastırılıp, gruppalar toplaǵan ballar hám
ayırım aktiv oqıwshılam ing bahası daǵaza etiledi.
Ol y wazıypası : Qosıqtı yad alıw. Qosıq mazmunına uyqas súwret sızıw.
Латинский Кириллица
Developers